Πρόκειται για αγαπημένο προορισμό των κατοίκων της πόλης Panagyurishte, μιας και πολλοί έχουν τις εξοχικές τους κατοικίες εκεί. Όλη η περιοχή έμοιαζε να είχε ζήσει κάποτε μεγάλη ανάπτυξη. Παρατήρησα ένα φράγμα σε τεχνητή λίμνη και κάμποσα εργοστάσια επεξεργασίας μετάλλου, που έμοιαζαν όμως να έχουν αφεθεί στην τύχη τους. Αργότερα διάβασα για την τρομερή μόλυνση σε πηγές και έδαφος που προκάλεσε η επεξεργασία χαλκού, χρυσού, αρσενικού, καδμίου, μόλυβδου κλπ και πως αυτή έχει επηρεάσει ακόμη και τις πηγές του ποταμού Έβρου κοντά στα Όρη Ρίλα. Γενικά η περιοχή θεωρείται αρκετά μολυσμένη, καταλαμβάνοντας τη θέση 7 ανάμεσα στις 30 πιο επικίνδυνες περιοχές στη Βουλγαρία (πηγή:
panda.org).
Στον επαρχιακό δρόμο 6, με κατεύθυνση πλέον ανατολικά, έκανα μια στάση στο χωρίο Klisura, που συνδέεται με την ηρωική αντίσταση των κατοίκων του, το 1876. Λίγο πριν το χωρίο, σε σημείο με φανταστική θέα προς τα βουνά της Sredna Gora, βρίσκεται το μνημείο «Borimechkata», ύψους περίπου 7 μέτρων, που αφιερώνεται στον αρχηγό των επαναστατών του χωριού.
Ο Borimechkata [διάσημος χαρακτήρας από μυθιστόρημα του Ivan Vazov «Under the yoke» («Υπό το ζυγό»)] ήταν στην πραγματικότητα ένα πραγματικό πρόσωπο, του οποίου το όνομα ήταν Ιvan Tankov. Το ψευδώνυμο Borimechkata σημαίνει «αυτός που παλεύει με την αρκούδα». Η φωνή του ήταν που προειδοποίησε τους κατοίκους του χωριού Klisura για την προσέγγιση του Τουρκικού στρατού κατά τη διάρκεια της εξέγερσης τον Απριλίου.
Κοντά στο μνημείο, παρατήρησα κάποια, πιθανόν, πρώην στρατιωτική αποθήκη και σε διάφορα σημεία σε υψώματα τοποθετημένα κανόνια πυροβολικού (μάλλον 76 ή 90mm αντιαρματικά/ αντιαεροπορικά) τεχνολογίας WW2. Ο χώρος είναι ιδιωτικός μεν, αλλά προσβάσιμος. Επειδή όμως δεν πρόκειται για στρατιωτική εγκατάσταση, μου κίνησε την περιέργεια γιατί κάποιος να έχει στην κατοχή του τέτοιο υλικό (έστω και μουσειακό) στην πίσω αυλή του.
Το επόμενο μνημείο που είχα στο πρόγραμμα, το είχα προσπεράσει στην προηγούμενη βόλτα μου με τον Ηλία. Αυτή τη φορά, μόνος μου πλέον, είχα όλο το χρόνο να το επισκεφτώ. Βρισκόταν στο χωριό Kalofer, πάνω στον Ε871, περίπου 50 χιλιόμετρα ανατολικά του κόμβου της Klisura. Μετά από μια γρήγορη γνωριμία με την τοπική αστυνομία σε τροχονομικό μπλόκο, βρέθηκα στη γενέτειρα του Βούλγαρου ποιητή και επαναστάτη Hristo Botev (1848-1876).
Αρχικά συνάντησα το άγαλμα του Kalifer Voivoda. Θρύλοι αναφέρουν ότι το Kalofer ιδρύθηκε το 16ο αιώνα όταν μια ομάδα ανδρών με αρχηγό τον Kalifer Voivoda επιτέθηκαν στα τουρκικά καραβάνια. Ο Σουλτάνος αδυνατώντας να τους αντιμετωπίσει, παραχώρησε τις εκτάσεις με αντάλλαγμα να σταματήσουν τις επιθέσεις.
Η σύνθεση του μνημείου προς τιμήν του Botev («Memorial complex Hristo Botev») είναι χαρακτηριστικά μνημειώδης σε μέγεθος. Το άγαλμα του επαναστάτη – ποιητή, ύψους 14.4 μέτρων, μαζί με τη βάση του φτάνει τα 25 μέτρα, ενώ πλαισιώνεται από τα «200 τουφέκια», που αποτελούν φόρο τιμής στους συμμετέχοντες στην τσέτα του Botev. Υπάρχει, επίσης, ανάγλυφο λιοντάρι ύψους 3.2 μέτρων, που ενισχύει σημαντικά τον πατριωτικό χαρακτήρα του μνημείου. Κοιτάζοντας το μνημείο του ποιητή από την πλατεία ή την όχθη του ποταμού Tundzha, δημιουργείται η αίσθηση πως ο Botev θα είναι πάντα ο θεματοφύλακας της πατρίδας του.
Δυστυχώς, το μνημείο αυτό αμαυρώνεται από μια προσθήκη που έγινε επί κομμουνισμού. Πρόκειται για τη σύνθεση «Τρεις Εποχές» («3 Epochs»), δεξιά του αγάλματος. Αποτελείται από τρεις άνδρες με αγέρωχα και τραχιά χαρακτηριστικά και κάθε μία από τις μορφές αυτές φέρει μια ημερομηνία - 1876, 1923 και 1944. Η πρώτη είναι όντως σημαντική για τη βουλγαρική ιστορία, όμως οι άλλες δύο μπορούν να θεωρηθούν από τις πιο τραγικές στον 20ό αιώνα. Το 1923, το Κομμουνιστικό Κόμμα στη Βουλγαρία δημιούργησε τις προϋποθέσεις για εμφύλιο πόλεμο και το 1944 η Ρωσία, με στρατιωτική παρέμβαση, αναμίχθηκε στην πολιτική ζωή της χώρας τοποθετώντας μια κυβέρνηση, η επιρροή της οποίας ταλάνισε τον τόπο ως το πρόσφατο παρελθόν.
Πίσω από το μνημείο ξεκινά το μονοπάτι «White river eco traill», ενώ την περιοχή επίσης αξίζει να την επισκεφτεί κανείς για τον καταρράκτη Raiskoto praskalo και την κορυφή Botev. Το έτος 2018 ήταν αφιερωμένο στον Botev και σε πολλά μέρη στη Βουλγαρία έλαβαν χώρα εκδηλώσεις για τα 170 χρόνια από τη γέννησή του. Ειδικότερα, στη γενέτειρά του την 6η Ιανουαρίου, στα παγωμένα νερά του ποταμού Tundzha, έλαβε χώρα ο διάσημος παραδοσιακός βουλγάρικος χορός, ενώ ειδικοί της UNESCO που παρευρέθηκαν, κλήθηκαν να αποφασίσουν αν αυτός θα προστεθεί στους καταλόγους της παγκόσμιας κληρονομιάς.
(φωτογραφία:
https://travelbulgaria.news)
Συνεχίζοντας την πορεία μου ανατολικά, πάνω στον Ε871 και λίγο μετά το Manolovo, στην άκρη του δρόμου τράβηξε την προσοχή μου ένα ακόμη μνημείο. Ήταν στημένο σε μια αδιάφορη τοποθεσία, σε κακή κατάσταση και χωρίς ιδιαίτερη αφιέρωση στην επιγραφή. Δεν μπορώ να ερμηνεύσω σε ακριβώς τι αφιερώνεται, ίσως στον αντιφασιστικό αγώνα των απλών ανθρώπων της Βουλγαρίας, ενώ στην επιγραφή διέκρινα τις ημερομηνίες 1923 – 1944. Οι μορφές πάντως στη σύνθεση ίσως να έχουν να πουν κάτι. Μερικοί άνδρες και μια γυναίκα σε πορεία, κρατώντας όπλα και σακίδια κατευθύνονται προς ένα (αντιαισθητικό, κατ’ εμε) φουτουριστικό οβελίσκο από μπετόν. Αν κάποιος γνωρίζει περισσότερα για την κατασκευή ή την ερμηνεία της σύνθεσης, θα δεχτώ με χαρά το σχόλιό του.
Στον επαρχιακό δρόμο 5601, στην «Κοιλάδα των Ρόδων» λίγο πριν το χωριό Shipka, έκανα μια ολιγόλεπτη στάση για να δω το μνημείο που αφιερώνεται στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878.
Από το σημείο αυτό απολάμβανα την υπέροχη θέα στις κορυφές των βουνών της Stara Planina, που απλώνονταν μπροστά μου, ενώ σε δύο από αυτές διέκρινα εύκολα το πρώην συνεδριακό κέντρο - μνημείο «Buzludzha» και το μνημείο των μαχών του περάσματος στη Shipka.
Την προηγούμενη φορά που βρισκόμουν στην περιοχή αυτή, σκόπευα να διασχίσω τον επαρχιακό δρόμο 44 από το Gabrovo προς το πέρασμα της Shipka. Αφού βρισκόμουν πολύ κοντά, θεώρησα πως ήταν η ώρα να οδηγήσω το διάσημο πάσο. Το πέρασμα ξεκινά από το χωριό Shipka και ο επαρχιακός δρόμος 5 οδηγεί στην κορυφή Stoletov, όπου βρίσκεται το «Μνημείο της Ελευθερίας» («Monument to Freedom»). Ήδη πλησιάζοντας το χωριό Shipka, μπορούσα να διακρίνω το ρωσικό ορθόδοξο ναό της «Γέννησης του Χριστού» και αποφάσισα να τον επισκεφτώ.