Ιστορία των μουσικών οργάνων

[maik900]

Το μπουζούκι και ιστορία του​

Το πλέον αγαπημένο και πλέον συκοφαντημένο όργανο στην Ελλάδα είναι ίσως το μόνο που έχει ελάχιστες, κυρίως αισθητικές, διαφορές από τον αρχαίο του πρόγονο, την Πανδούρα. Ταυτόχρονα είναι το μόνο όργανο, με βάση αυτήν την καταγωγή, που δίχαζε τον ελληνισμό από την αρχαιότητα. Όπως συντείνουν σχεδόν όλοι οι ερευνητές και λαογράφοι, η μοίρα του Τρίχορδου, ή Πανδούρας, ή Ταμπουρά, αργότερα στην ανατολή Σάζι και τελικά Μπουζουκιού, μοιάζει να είναι ένα συνεχές πήγαινε-έλα μεταξύ Ελλάδος και Ανατολής.

Ήδη από τα αρχαία χρόνια, πανθομολογείται η εισαγωγή της Πανδούρας από την Ανατολή, όργανο με ηχείο αχλαδόσχημο, μανίκι διπλάσιου μήκους και τρεις διπλές χορδές με την ίδια ακριβώς σχέση που χρησιμοποιείται και στο εξάχορδο μπουζούκι. Η μεγάλη επιτυχία της πανδούρας οφείλεται στην δυνατότητα παραγωγής μεγάλου πλούτου ήχων με μικρό αριθμό χορδών. Στα Βυζαντινά Χρόνια, μοιάζει να κατακτά κάποια απήχηση και στις τάξεις των Λογίων μιας και είναι το ενδεδειγμένο (μαζί με το κανονάκι) όργανο για την διδασκαλία της Βυζαντινής μουσικής, ενώ πλούσια είναι και η απεικόνιση Ταμπουράδων όπως και οι αναφορές στην δημοτική αλλά και την λόγια ποίηση της εποχής. Μάλιστα, παρά την εσφαλμένη πεποίθηση πως η ονομασία μπουζούκι εμφανίζεται μαζί, ήδη από τα Βυζαντινά χρόνια παρατηρείται η χρήση του όρου παράλληλα με τους αρχαιότερους Ταμπουράς, Θαμπούριν, Πανδούρα.

Το μπουζούκι ανήκει στην οικογένεια των οργάνων με μακρύ λαιμό, όπως το Σάζι, ο Ταμπουράς κ.α.. Το όνομα Μπουζούκι πιστεύετε πως προέρχεται από την λέξη Μποζούκ που σημαίνει σπασμένος αναφερόμενο προφανώς στην αλλαγή που υπέστη το όργανο από την Ανατολική και Κεντρική Ασία.

Κατά την διάρκεια της ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας (1919-1922), το μπουζούκι κάνει την εμφάνισή του στην Ελλάδα. Οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους τα Σμυρνεϊκα, στα οποία έπαιζαν το Αλ Ούντ ή το Ούτι όπως οι ίδιοι το έλεγαν. Πολύ σύντομα το ούτι αντικαταστάθηκε από το μπουζούκι και τα Σμυρνεϊκα επηρέασαν το ρεμπέτικο.

Έτσι στα τέλη της δεκαετίας του 1920, μετά την εθνική ολοκλήρωση (μέσω της μικρασιατικής καταστροφής) θα εμφανιστούν και οι πρώτες ορχήστρες μπουζουκιών. Πρώτη και θρυλλικότερη η Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς, που ιδρύει ο Μ. Βαμβακάρης το 1929 με τρία μπουζούκια [Βαμβακάρης, Δελιάς Παγιουμτζής] και έναν μπαγλαμά [Μπάτης]. Το μπουζούκι γίνεται πλέον ο βασιλιάς της λαϊκής ορχήστρας. Το τέταρτο ζεύγος χορδών που ο Μανώλης Χιώτης προσθέτει αμέσως μετά τον πόλεμο, είναι η σημαντικότερη ίσως αλλαγή στην μορφή του μπουζουκιού στα 2300 χρόνια της ελληνικής του ιστορίας. Μια αλλαγή, που σε μια κρίσιμη καμπή της πορείας του, τού προσέφερε νέες, τεράστιες, εκφραστικές δυνατότητες και το κατέστησε απόλυτο κυρίαρχο της ελληνικής μουσικής.

Αυτό που στην πραγματικότητα συνέβη στα τέλη του 19ου αι. είναι ο εξοβελισμός του μπουζουκιού από τις κλασικές λαϊκές ορχήστρες. Την εποχή εκείνη, σχηματοποιούνται, οριστικά πλέον, δύο μορφές λαϊκής ορχήστας: η κομπανία στην στεριανή Ελλάδα (κλαρίνο, βιολί, λαούτο, σαντούρι) και η ζυγιά στα νησιά (βιολί-λαούτο, λύρα-λαούτο). Εδώ ακριβώς βρίσκονται οι ρίζες της νέας του ακμής. Το μπουζούκι (ονομασία που κυριαρχεί πλέον έναντι του Ταμπουρά) γίνεται κυρίαρχο όργανο των μοναχικών τραγουδοποιών, κι όχι των επαγγελματιών μουσικών των πανηγυριών. Των απόκληρων και των Ρεμπέτηδων!

Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με την διαμόρφωση εκείνη την εποχή της ρωμαλέας, αστικής κλεφτουριάς (Μαγκιά), σηματοδοτεί την νέα ακμή του μπουζουκιού. Οι ρεμπέτες είναι αυτοί που θα αντικαταστήσουν του μπερντέδες (κινητά διαχωριστικά του βραχίονα) με τα σταθερά τάστα. Είναι οι ίδιοι που εξελίξουν το παίξιμο, αναδεικνύοντας, μέσα από το μπουζούκι την νέα λαϊκή μας μουσική, η οποία θα επικυριαρχήσει της λεγόμενης Δημοτικής μουσικής, της λαϊκής μουσικής της υπαίθρου. Θα δημιουργήσουν και τις διάφορες παραλλαγές του: τον Μπαγλαμά, τον Τζουρά, τον Τζουρομπαγλαμά, όργανα - αντίγραφα σε μικρότερη κλίμακα του μπουζουκιού.

Το Μπουζούκι, είναι χορδόφωνο, νυκτό όργανο. που προήλθε από τον ταμπουρά, με διαδοχικές διαφοροποιήσεις, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες για δυνατό και λαμπερό ήχο, ενός νέου μουσικού ρεύματος, που γεννιόνταν στο δεύτερο μισό του 19 ου αιώνα , στα αστικά κέντρα του Αιγαίου. Αποτελείται από ημισφαιρικό αχλαδόσχημο ηχείο και μανίκι διπλάσιου μήκους, και συνολικά έχει μήκος από 70 εκ. έως 1 μέτρο. Το μανίκι φέρει σταθερά τάστα με βήμα ημιτονίου, και κλειδιά τύπου Τ. Η σταδιακή μείωση του αριθμού των χορδών, η ανύψωση και επέκταση της ταστιέρας πάνω στο καπάκι, με ταυτόχρονη αύξηση του ύψους του καβαλάρη, αποτέλεσαν τα πρώτα σημεία διαφοροποίησης του νέου αυτού οργάνου από ταμπουρά. Τα χαρακτηριστικά αυτά υπήρχαν ήδη σε ένα ώριμο απόγονο του, το μαντολίνο, και ήταν εύκολο να μεταπηδήσουν από αυτό στον ταμπουρά, με δεδομένη την γεωγραφική τους συνύπαρξη. Μετά από ένα σύντομο κλυδωνισμό ανάμεσα στον ταμπουρά και το λαούτο, το νέο όργανο επέλεξε για αντηχείο αυτό του λαούτου, καθώς το τελευταίο του προσέφερε μια ασφάλεια στις υψηλές τάσεις των ατσάλινων χορδών και των ανεβασμένων κουρδισμάτων.

Σταθερά μεταλλικά τάστα αντικαθιστούν τα κινητά εντέρινα (καθώς η χρήση των Βυζαντινών τρόπων αρχίζει να εξασθενεί) και μηχανικά κλειδιά τοποθετούνται στην θέση των ξύλινων. Στην μορφή αυτή το μπουζούκι μπορεί να θεωρηθεί ένα καθ όλα ώριμο όργανο κατασκευαστικά και ηχητικά όργανο, ευρείας αποδοχής και αυξανόμενης δημοτικότητας στους μουσικούς και τα λαϊκά στρώματα της εποχής (τέλη 19 ου –αρχές 20 ου αιώνα), ώστε να μην συντρέχει ουσιαστικός λόγος οποιασδήποτε αλλαγής.

Παρ’ όλα αυτά, διαφοροποιήσεις αρχίζουν να εμφανίζονται στην μορφή του αντηχείου του. Ο τόπος και ο χρόνος πραγματοποίησης αυτών των αλλαγών μπορεί να θεωρηθεί απροσδόκητος. Η.Π.Α. τέλη του 19ου αιώνα. Μετανάστες και κουλτούρες διαφόρων εθνικοτήτων συνεχίζουν να έρχονται σε επιμειξία μεταξύ τους , σ’ ένα αγώνα επιβίωσης και δημιουργίας. Ο Έλληνας οργανοποιός Αναστάσιος Σταθόπουλος ιδρύει μια βιοτεχνία κατασκευής μουσικών οργάνων, προκειμένου να ικανοποιήσει αρχικά τις ανάγκες της Ελληνικής παροικίας .Σημαντικός μάστορας στην βιοτεχνία αυτή είναι ο Ιταλός Ηenry Capielo. Αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής είναι το μπουζούκι "Stathopoulos". Τέτοια μπουζούκια παίρνουν το πλοίο της επιστροφής για την Ελλάδα όπου θα βάλουν τα πρώτα σπέρματα αλλαγής.

Οι αλλαγές στην μορφή του θα επιταχυνθούν σημαντικά, καθώς το λαουτόσχημο μπουζούκι θα υποστεί ανελέητο διωγμό από την δικτατορία του Μεταξά. Το μπουζούκι θα δανειστεί ακόμη μια φορά στοιχεία από το μαντολίνο, προκειμένου να τροποποιήσει το αντηχείο αυτή την φορά , και να περνά απαρατήρητο, σαν μαντόλα, από τους διώκτες του. Η αλλαγή αυτή δεν προβλημάτισε και πολύ τους μουσικούς της εποχής, καθώς ήταν απόλυτα εξοικειωμένοι με τα όργανα της οικογένειας του μαντολίνου. Πολλά μαντολίνα και μαντόλες της εποχής εκείνης, πήγαν στον πάγκο του οργανοποιού, προκειμένου να μετατραπούν σε μπουζούκια και μισομπούζουκα, διαδικασία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα από συνήθεια. Ο βιρτουόζος του μπουζουκιού , Βασίλης Τσιτσάνης, συνετέλεσε αποφασιστικά στην ανάδειξη του «νέου» οργάνου. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το πρώτο όργανο του εθνικού βάρδου ήταν μαντόλα. Το ώριμο πλέον μπουζούκι, ελάχιστα μοιάζει με το «πρωτόγονο» νέο όργανο του 19 ου αιώνα.

Αρχικά τα μπουζούκια ήταν τρίχορδα με τρία ζεύγη μεταλλικών χορδών, 3 σειρές (6 χορδές σε 3 ζευγάρια), κουρδισμένες σε τόνους RE-LA-RE/D-A-D. Παλιότερα, στην Ανατολή, τα κουρδίσματα άλλαζαν ανάλογα με τον μουσικό δρόμο (μακαμ) της εκτελούμενης μελωδίας Αυτό το κούρδισμα ταιριάζει με την μουσική της Ανατολής έτσι ώστε ένα ανοιχτό ακκόρντο να μην είναι ούτε ματζόρε ούτε μινόρε επιτρέποντας μεγάλη ευελιξία στην μελωδία. Οι τρόποι αυτοί διατηρήθηκαν έως τον μεσοπόλεμο και χάθηκαν σταδιακά, οριστικά δε με την μετατροπή σε 8χορδο Τα τρίχορδα μπουζούκια κατασκευάζονται ακόμη και είναι ιδιαίτερα δημοφιλή με το Ρεμπέτικο. Τα εξάχορδα μπουζούκια δεν προσέφεραν πολλές εύκολες κινήσεις όμως ήταν ασυναγώνιστα στα ταξίμια. Ο αλησμόνητος Γιάννης Παπαϊωάννου, ένας από τους πρώτους οργανοπαίκτες του εξάχορδου μπουζουκιού, θεωρείται ακόμη και σήμερα ένας από τους καλύτερους παίκτες ταξιμιών όλων των εποχών

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα τετράχορδα μπουζούκια με κούρδισμα DO-FA-LA-RE/C-F-A-D (πάλι ανά ζεύγος). Λέγεται πως ο πρώτος που πρόσθεσε την τέταρτη χορδή ήταν ο Στεφανάκης ενώ άλλοι διαφωνούν λέγοντας πως ήταν ο Αναστάσιος Σταθόπουλος ή ο Μανώλης Χιώτης βιρτουόζος κιθαρίστας. Ο Χιώτης όμως ήταν αυτός ο οποίος έκανε το μπουζούκι αυτό γνωστό και ιδιαίτερα αγαπητό μιας και ο ίδιος το σύστησε στα μεγάλα σαλόνια και πρωτόπαιξε το μέχρι τότε θεωρούμενο ως αλήτικο όργανο μπροστά στον τέως Βασιλιά της Ελλάδος. Η προσθήκη λοιπόν ενός ζεύγους χορδών, και η αλλαγή του κουρδίσματος του σε ένα τόνο χαμηλότερο της κιθάρας θα δώσει ένα νέο μουσικά όργανο. Η αλλαγή αυτή θα επισύρει μια σειρά κατασκευαστικών αλλαγών(αύξηση των διαστάσεων του ηχείου και της ταστιέρας). Αυτοσχέδιοι μαγνήτες «ενισχύουν» τον ήχο του. Τσολιαδάκια, παρθενώνες και κήποι από συνθετική πέρλα, παρελαύνουν σαν διακοσμητικά στοιχεία από το καπάκι του. Το νέο αυτό υβρίδιο θα τύχει σκληρής κριτικής από μουσικούς και κριτικούς, παρ' όλα αυτά η συνεισφορά του στην νεοελληνική μουσική κάθε άλλο παρά να αγνοηθεί μπορεί. Παίζεται με πένα που αρχικά ήταν ξύλινη (από κερασιά) ή από καύκαλο χελώνας και πλέον συνθετική.

 

[maik900]

ΜΠΑΓΛΑΜΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ​

Φωτογραφία ενός μπαγλαμά με τρείς διπλές χορδές

Ο μπαγλαμάς είναι νυκτό μουσικό όργανο, συγγενές του μπουζουκιού (αλλά μικρότερο σε διαστάσεις), που χρησιμοποιείται στην ελληνική λαϊκή μουσική. Κατά κανόνα έχει τρεις διπλές χορδές. Ο ήχος του μπαγλαμά είναι οξύς γιατί κάθε χορδή κουρδίζεται μία οκτάβα υψηλότερα από την αντίστοιχη στο μπουζούκι.

Υπάρχει από παλιά. Στις φυλακές τους βόλευε πολύ γιατί ήταν μικρός και μπορούσαν να τον κρύβουν εύκολα .
Πριν τυποποιηθεί ο μπαγλαμάς ως μικρό μπουζουκάκι, ήταν λίγο διαφορετικός. Είχε 7 τάστα και τα κλειδιά ήταν ξύλινα και είχε τέσσερα. Δηλαδή βάζανε ένα τέλι κάτω, ένα στη μέση και δύο απάνω (μια μπουργάνα και ένα ψιλό όπως τα κάτω). Επίσης οι χορδές ήταν μάλλον εντέρινες, αλλά και το παίξιμο γινόταν όχι με πένα αλλά με το νύχι του αντίχειρα.

Κατασκευή
Ο μπαγλαμάς είναι είτε σκαφτός, είτε με δούγιες. Δηλαδή το σκάφος του είτε είναι μονοκόμματο ξύλο που σκάβεται είτε είναι από φύλλα ξύλου κολλημένα μεταξύ τους σε ένα καλούπι. Το καπάκι είναι ξεχωριστό ξύλο πάντοτε γιατί πρέπει να είναι *****ό. Διαφορετικά ξύλα επίσης έχει το μανίκι και η ταστιέρα. Το μήκος του μπαγλαμά από καβαλάρη σε κοκκαλάκι είναι γύρω στα 32 εκατοστά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και διαφορετικού μήκους μπαγλαμάδες. Το καλύτερο ξύλο για μπαγλαμά σκαφτό θεωρείται η μουριά και για το καπάκι το έλατο. Επίσης, στις φυλακές κατασκευάζανε πολλές φορές το σκάφος του μπαγλαμά από κολοκύθα σκαμμένη.
Κούρδισμα
Το συνηθισμένο κούρδισμα στον μπαγλαμά είναι το ίδιο με αυτό του τρίχορδου μπουζουκιού: ρε-λα-ρε (στην συγκερασμένη κλίμακα). Επίσης χρησιμοποιούνται διάφορα κουρδίσματα τα λεγόμενα ντουζένια. Μερικά από αυτά είναι: ρε-σολ-ρε, ντο-σολ-ντο.
Χρήση
Ο μπαγλαμάς χρησιμοποιείται ως ρυθμικό όργανο, γεμίζοντας τον ήχο της κομπανίας αλλά και ως σολιστικό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα σολιστικής χρήσης του μπαγλαμά είναι οι ηχογραφήσεις των τραγουδιών του Γιώργου Μπάτη.
Παραλλαγές
Σπανιότερα απαντώνται και τετράχορδοι μπαγλαμάδες. Συνήθως τότε έχουν τέσσερις διπλές χορδές, υπάρχουν όμως και μπαγλαμάδες με τέσσερις μονές χορδές, όπως ο εικονιζόμενος. Επίσης υπάρχουν αναφορές για μπαγλαμάδες κατασκευασμένους από καύκαλο χελώνας, φλούδα κολοκύθας ή μικρής αξίας μέταλα. Τέτοια όργανα όμως κατασκευάζονταν κυρίως στις φυλακές, ελλείψει ξυλείας.


Φωτογραφία ενός μπαγλαμά με τέσσερις μονές χορδές

 

[maik900]

Λίγα λόγια για το Βιολί...​

Βιολί: Ιταλικά Violino υποκοριστικό του viola, γαλλικά violon, αγγλικά violin, γερμανικά Geige.

Ίσως δεν ξέρετε ότι...
α) Το βιολί, που εδώ και 350 χρόνια θεωρείται ο βασιλιάς των οργάνων, υπήρξε στις αρχές τις ιστορίας του ένα όργανο που απλώς συνόδευε τη μουσική σε χορούς και πανηγύρια και οι βιολιστές είχαν τη φήμη κατώτερων μουσικών!
β) Τα αριστουργήματα των μεγάλων Ιταλών κατασκευαστών έχουν πολλές φορές ανυπολόγιστη αξία ξεπερνώντας τα 350.000.000 δρχ, δηλαδή περίπου 1.000.000 ευρώ!

Το σώμα (σκάφος) του βιολιού αποτελείται από δύο κυρτές επιφάνειες, τη ράχη που κατασκευάζεται από σκληρό ξύλο (σφεντάμι) και το καπάκι (αρμονική τράπεζα) που κατασκευάζεται από *****ό ξύλο (πεύκο ή έλατο,). Η κυρτότητα των επιφανειών δεν προκύπτει με μηχανικό τρόπο, αλλά δημιουργείται με κατάλληλη κοπή από το σώμα της πρώτης ύλης.

Το μπράτσο του βιολιού κατασκευάζεται από σφεντάμι και καταλήγει στον κοχλία, στον οποίο ανοίγονται τρύπες για να τοποθετηθούν τα κλειδιά. Επάνω στο μπράτσο κολλιέται η γλώσσα από έβενο ή ροδόξυλο. Από το ίδιο υλικό είναι και ο χορδοστάτης, στον οποίο στηρίζονται οι χορδές. Ανάμεσα στη γλώσσα και το χορδοστάτη βρίσκεται ο καβαλάρης, ο οποίος στηρίζεται σε δύο ποδαράκια και έχει προορισμό να μεταφέρει τις ταλαντώσεις των χορδών στο καπάκι, το οποίο με τη σειρά του τις μεταφέρει στην κοιλότητα του σκάφους. Πάνω στο καπάκι, στην άκρη του χορδοστάτη υπάρχει μία υποδοχή που εξυπηρετεί το κράτημα του βιολιού με το σαγόνι.Το καπάκι στηρίζεται από κάτω με μια λεπτή ξύλινη μπάρα που περνά κατά μήκος του ηχείου και σφηνώνεται στο καπάκι συμβάλλοντας στην αντίχηση του οργάνου. Στο εσωτερικό του οργάνου, κάτω από το πόδι εκείνο του καβαλάρη όπου επάνω του περνάει η «ψειλότερη» χορδή και σφηνωμένη ανάμεσα στο καπάκι και στη ράχη του βιολιού βρίσκεται η ψυχή: ένα λεπτό ραβδάκι από πεύκο που μεταβιβάζει τις ταλαντώσεις των χορδών στη ράχη του οργάνου, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση του χαρακτηριστικού ήχου του βιολιού.

Το δοξάρι του βιολιού είναι ένα τόξο, με το οποίο τεντώνονται 150-250 τρίχες αλόγου. Οι τρίχες αλείφονται με ρετσίνι για να "πιάνουν" καλύτερα στις χορδές. Οι τέσσερις χορδές του βιολιού που κατασκευάζονταν αρχικά από έντερο ζώων και αργότερα από χαλκό και από χάλυβα, κουρδίζονται σε αποστάσεις πέμπτης (σολ,ρε,λα,μι).Το συνολικό του μήκος του είναι 600 χιλιοστά.

Η έκταση ήχων του βιολιού καλύπτει τέσσερις οκτάβες, από το σολ μέχρι το σολ4. O χαρακτηριστικός συνεχής ήχος του βιολιού δημιουργείται με γλύστριμα του δοξαριού πάνω στις χορδές. Με έλεγχο στην πίεση και την ταχύτητα του δοξαριού, το οποίο λειτουργεί ως προέκταση του ενός χεριού και με κατάλληλες κινήσεις και λαβές των δακτύλων του άλλου χεριού στις χορδές, επηρεάζει ο βιολινίστας κατά την εκτέλεση ενός μουσικού κομματιού:

- τη δυναμική (από molto pianissimo μέχρι molto fortissimo,)
- τους εκφραστικούς χρωματισμούς (π.χ. παθητικά, τραγουδιστά, με κέφι, θριαμβευτικά, θλιμμένα)
- και την άρθρωση μεταξύ των φθόγγων, όπως το πηδηχτό (saltato), το τονισμένο(marcato), το τρεμουλιαστό (tremolo), το τσιμπητό (pizzicato) ,τις τρίλιες(trillo), τους αρπισμούς (arpeggio), με γλύστρημα (glissando) κ.ά.

Με το βιολί είναι δυνατόν να εκτελεστούν επίσης διπλοί φθόγγοι και, με κατάλληλες τεχνικές συνθέσεως, ακόμα και τετραφωνικές μελωδίες (Μπαχ). Το βιολί μπορεί να υπογραμμίσει την παρουσία του ανάμεσα σε άλλα όργανα, ακόμα κι αν αυτά έχουν εκ κατασκευής ισχυρότερο ήχο, όπως στα αποσπάσματα που ακολουθούν, από το Κουιντέτο της Πέστροφας του Σούμπερτ και τη σονάτα Regenlied τoυ Μπραμς. Στη ραψωδία Tzigane του Ραβέλ εκτελεί το βιολί αρπισμούς και πιτσικάτα του αριστερού χεριού, ενώ το όμποε παίζει τη μελωδία.

'Οσο εντυπωσιακοί κι αν είναι όμως οι ήχοι του μεμονωμένου βιολιού, το σύνολο των βιολιών μίας ορχήστρας δίνει ένα διαφορετικό, πλούσιο και γεμάτο ήχο - εδώ παίζουν μόνο τα πρώτα και δεύτερα βιολιά στην πρώτη συμφωνία του Μπραμς. Στο έργο Πιτσικάτο Πόλκα των Γιόχαν και Γιόζεφ Στράους παίζουν τα έγχορδα τον τσέχικο ρυθμό της πόλκας μόνο με πιτσικάτο. 'Οχι σπάνια απαιτείται από τα βιολιά της ορχήστρας εκτέλεση στα όρια της δεξιοτεχνίας, όπως για παράδειγμα σε διάφορα σημεία της δεύτερης και τρίτης εισαγωγής Leonore του Μπετόβεν. To βιολί έχει επίσης συχνά σημαντικό ρόλο σε κομμάτια για Jazz.

Παράλληλα με το πιάνο, το βιολί είναι το πιο διαδεδωμένο σόλο μουσικό όργανο. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την καταγωγή του: από τα έγχορδα μουσικά όργανα, που έφεραν οι Aραβες τον 8ο αιώνα στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες,από τα μεσαιωνικά κρότες και βιέλες. Αυτά τα μουσικά όργανα διαφέρουν από το βιολί κατά το ότι δεν στηρίζονται στον ώμο. Πλήθος από γεγονότα όμως ενισχύουν την υπόθεση του βιολιού από τα λαϊκά μουσικά όργανα των Σλάβων. Σε πολωνικές περιοχές υπήρχε ήδη από το 15ο αιώνα όργανο με δοξάρι,τύπου βιολιού με τρεις χορδες κουρδισμένες ανά πέμπτες. Αυτό το λαϊκό βιολί δεν είχε ακόμα αυστηρά καθορισμένες αναλογίες, δεν ήταν βερνικωμένο και είχε οξύ, και τραχύ ήχο(γι’αυτό στα πολωνικά το βιολί λέγεται Skzupse).

Εξελίχθηκε κατά την Αναγέννηση από παλαιότερα έγχορδα με δοξάρι: το μεσαιωνικό fiddle,τον ιταλικό «απόγονο» του, του 16ου αιώνα, τη lira nta braccio και το ρεμπέκ. Όπως οι πρόγονοι του, αλλά αντίθετα με τον «ξάδελφό» του τη βιόλα ντα γκάμπα, το βιολί έχει μπράτσο χωρίς τάστα.
Το βιολί αναγνωρίστηκε από παλαιά για τον τραγουδιστό του ήχο, ιδιαίτερα στην γενέτειρα του Ιταλία, όπου οι πρώτοι κατασκευαστές του, Γκασπάρο ντα Σαλό, Αντρέα Αμάτι και Τζοβάνι Πάολο Ματζίνι διαμόρφωσαν τις μέσες διαστάσεις του πριν από το τέλος του 16ου αιώνα. Το βιολί κατά την εξέλιξη του υπέστη πολλές αλλαγές χάρη στις οποίες προσαρμόστηκε στον εκάστοτε μουσικό ρόλο του.
Γενικά το καπάκι και η ράχη στα πρώτα βιολιά ήταν πιο κυρτά. Τα πιο σύγχρονα, μετά τις καινοτομίες του Αντόνιο Στρατιβάρι (1644-1737),αποκτούν ρηχότερο ηχείο και έχουν αδρότερο ήχο. Κατά τον 19ο αιώνα με την εμφάνιση των βιρτουόζων βιολιστών και των μεγαλύτερων διαστάσεων που αποκτούν οι αίθουσες συναυλιών, το βιολί παίρνει την τελική γνωστή του μορφή ως προς το σχέδιο και την κατασκευή του.

Ο καβαλάρης γίνεται ψηλότερος, η ψυχή και η ξύλινη μπάρα παχύτερες και το ηχείο πιο επίπεδο. Το χέρι αποκτά μια κλίση προς τα πίσω αυξάνοντας την πίεση των χορδών επάνω στον καβαλάρη. Το αποτέλεσμα ήταν ένας λαμπρότερος και δυνατότερος ήχος σε σχέση με τον ευαίσθητο ήχο των βιολιών του 18ου αιώνα.

Τα πρώτα βιολιά χρησιμοποιήθηκαν για την εκτέλεση έργων λαϊκής και χορευτικής μουσικής. Κτα τον 17ο αιώνα το βιολί αντικατέστησε την βιόλα ντα γκάμπα ως το σημαντικότερο έγχορδο στη μουσική δωματίου. Ο Ιταλός συνθέτης Μοντεβέρντι περιέλαβε και βιολιά στην ορχήστρα της όπερας του Ορφέας.

Το 1626 ιδρύθηκε στη Γαλλία η βασιλική ορχήστρα «Les 24 Violons du Roi» (Τα 24 βιολιά του βασιλιά). Ο Αρκάντζελο Κορέλι δεξιοτέχνης βιολιστής, ήταν από τους πρώτους συνθέτες που συνέβαλαν στην εξέλιξη της βιολιστικής μουσικής γραφής όπως οι Βιβάλντι, Γ. Σ. Μπαχ και ο βιολιστής Τζουζέπε Ταρτίνι.
Από το 18ο αιώνα και μετέπειτα οι περισσότεροι μεγάλοι συνθέτες έγραψαν μουσική για σόλο βιολί μεταξύ των οποίων οι Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σούμαν, Μπραμς, Έντβαρντ, Γκρηκ, Πάουλ Χίντεμιτ, Aρνολντ Σαίνμπερκ, και Αλμπάν Μπεργκ. Δεξιοτέχνες βιολιστές, όπως οι Φραντσέσκο Τζεμινιάνι (1687-1762), Νικολό Παγκανίνι (1782-1840), Γιόζεφ Γιόαχιμ (1831-1907), Φριτς Κράισλερ (1875-1962), Γεχούντι Μενουχίν, και Νταβίντ Όιστρακ (1908-1974) στάθηκαν το ερέθισμα να γραφούν αξιόλογα έργα για το όργανο αυτό. Το βιολί αφομοιώθηκε από έντεχνη μουσική της Εγγύς Ανατολής και της Νότιας Ινδίας και, όπως το φίντλ, παίζεται στη λαϊκή μουσική πολλών χωρών.

 

[stelios62]

.........Ίσως δεν ξέρετε ότι...
............α) Το βιολί, που εδώ και 350 χρόνια θεωρείται ο βασιλιάς των οργάνων............

Γιατι θεωρειται και ειναι ο βασιλιας των οργανων το βιολι ? .......... ξερουν την απαντηση οι οργανοπαικτες της παρεας μας?

 

[The Owl.]

.........Ίσως δεν ξέρετε ότι...
............α) Το βιολί, που εδώ και 350 χρόνια θεωρείται ο βασιλιάς των οργάνων............

Γιατι θεωρειται και ειναι ο βασιλιας των οργανων το βιολι ? .......... ξερουν την απαντηση οι οργανοπαικτες της παρεας μας?

Δεν ξερω απο μουσικη αλλα φιλος Λαουτιερης -που συμφωνει με αυτον τον χαρακτηρισμο για το βιολι- λεει οτι ειναι βασιλιας γιατι μπορει να παιξει τα παντα σε σωστες νοτες?κλιμακες?..κατι απο αυτα τελος παντων...(μπορει κ γω να μην θυμαμια καλα τι ακριβως ειπε)

 

[stelios62]

.... ακουσα οτι ..... ερχεται πολυ κοντα στην φωνη ( στον ηχο των χορδων) του ανθρωπου .... αυτα ακουσα αυτα σας λεω ....!

 

[maik900]

Το πιάνο και η ιστορία του​

Το πιάνο είναι ένα όργανο ικανό να πλαισιώσει άριστα οποιαδήποτε μουσική διαδρομή. Τόσο αναγνωρίσιμο και παράλληλα τόσο εξωτικό. Τα πλήκτρα του είναι μαύρα και άσπρα, αλλά ακούγονται σαν εκατομμύρια χρώματα. Υπήρξε το όργανο που ενέπνευσε εκατοντάδες συνθέτες να γράψουν τα έργα τους και παράλληλα ήταν αυτό που οδήγησε πολλούς ανθρώπους να ανακαλύψουν τη μουσική. Το καλύτερο ωστόσο πράγμα που κερδίζεις εισάγοντας το πιάνο στη ζωή σου, είναι το πόσο θετικά επηρεάζει την ψυχή σου.
O όρος πιάνο (piano) προέρχεται από την ιταλική λέξη pianoforte. Η ονομασία του στα ελληνικά είναι «κλειδοκύμβαλο». Είναι όργανο πληκτροφόρο με χορδές, τις οποίες κτυπούν ειδικά σφυριά. Μέσω της κρούσης παράγεται αυτός ο χαρακτηριστικός για τους περισσότερους ήχος. Η ιδέα της κατασκευής ενός μουσικού οργάνου που θα συγκεντρώνει πολλά άλλα μαζί, όπως η λύρα, η κιθάρα, η άρπα, το τύμπανο και γενικά με πληττόμενες χορδές ξεκίνησε τον 14ο μ. Χ. αιώνα. Ως όργανο αποτελεί κύριο πυλώνα πολλών μουσικών σχηματισμών.

​

​

Οι πρόγονοι του​

Το κλαβίχορδο, όργανο πολύ αγαπητό στις αρχές του 18ου αιώνα, εξελίχτηκε από το μονόχορδο του Μεσαίωνα. Είχε αδύναμο αν και αρκούντως εκφραστικό ήχο, αφού λόγω του μηχανισμού επαφής που διέθετε, επέτρεπε την άμεση σύνδεση με το δάκτυλο και άρα τη δυνατότητα διαμόρφωσης του ήχου. Στην ουσία ήταν όργανο ιδιωτικής χρήσης, καθώς είχε πολύ απαλό άκουσμα, και δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε συναυλίες.
Το τσέμπαλο που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα διέθετε μηχανισμό νύξης: κάθε πλήκτρο ενεργοποιούσε έναν μηχανισμό με πένα φτιαγμένη από φτερά πουλιών ή δέρμα που στηριζόταν σε ελεύθερα κινούμενες γλωσσίδες με ελατήριο. Όταν το πλήκτρο σηκωνόταν, ο μηχανισμός κατέβαινε και με τη βοήθεια ελάσματος ο άξονας επανερχόταν στη θέση του, επιτρέποντας στη πένα να τσιμπά τη χορδή. Το τσέμπαλο προσφέρει πολύ λίγες δυνατότητες ηχητικών αντιθέσεων και ελέγχου της δυναμικής, ενώ οι διαφοροποιήσεις στο άγγιγμα των δακτύλων έχουν ελάχιστα αποτελέσματα. Η χρήση του σήμερα αν και περιορισμένη, έχει εμπνεύσει διάφορους συνθέτες του 20ου αιώνα και χρησιμοποιείται κατά κόρον στις εκτελέσεις μπαρόκ μουσικής. Ιδίως σε σύνολα με όργανα εποχής.

Η πορεία προς τη σύγχρονη μορφή​

Το παλαιότερο δείγμα τύπου πιάνο κατασκευάστηκε στη Φλωρεντία από τον Μπαρτολομέο Κριστοφόρι το 1709. Ο Κριστοφόρι ονόμασε το όργανο αυτό gravicembalo col piano e forte και στόχος του ήταν να ικανοποιήσει την επιθυμία των μουσικών της εποχής του να παίζουν σε μια ευρεία δυναμική γκάμα, από πολύ σιγά ως δυνατά. Τώρα, αντί για το τσίμπημα των χορδών που είχαμε στο τσέμπαλο, χρησιμοποίησε μια σειρά σφυριών. Αυτά τα σφυριά μόλις χτυπούσαν πάνω στη χορδή, επανέρχονταν στη θέση τους επιτρέποντάς της να πάλλεται λίγο χρόνο μετά. Ακριβώς αυτό το στοιχείο ήταν που έδωσε στους εκτελεστές του οργάνου νέα δυνατότητα ελέγχου του βαθμού δύναμης με την οποία πατούσαν τα πλήκτρα.

Την ιδέα του μηχανισμού αυτού πήρε στη Γερμανία ο Γκότφριντ Ζίλμπερμαν. Το 1726 κατασκεύασε δύο πιάνα και τα έθεσε υπο τη κρίση του Bach, του οποίου η μάλλον αρνητική γνώμη πιθανόν οδήγησε σε βελτιώσεις. Ενώ τα πρώτα pianoforte κατασκευάστηκαν την εποχή του Μπαρόκ και μερικοί από τους πιο διάσημους συνθέτες της εποχής γνώριζαν την ύπαρξή τους, ο ασθενής τους ήχος δεν τους επέτρεψε να ανταγωνιστούν το τσέμπαλο.
Η συμβολή των διαφόρων κατασκευαστικών οίκων στην εξέλιξή του
Νέα ώθηση στη κατασκευή των πιάνων θα δοθεί στην Αγγλία από τους Τσούμπε και Γ. Κρ. Μπαχ και στη Βιέννη από τους Streicher-Stein, οι οποίοι θα δώσουν μεγαλύτερη σημασία όχι τόσο στη δυναμική όσο στη ποιοτική προβολή του ήχου. Παρ’ όλες τις βελτιώσεις όμως οι εκτελεστές δε μένουν ακόμα ικανοποιημένοι. Η έλλειψη μηχανισμού γρήγορης επανάκρουσης της χορδής παραμένει το βασικό μειονέκτημα. Σε αυτή την αδυναμία του μηχανισμού ο Εράρ στη Γαλλία θα προτείνει τον μηχανισμό του διπλού χτυπήματος, τον οποίο θα ολοκληρώσει το 1823. Με αυτό τον μηχανισμό θα γίνει εφικτό το γρήγορο παίξιμο και έτσι θα οδηγηθούμε στη δεξιοτεχνική εκτέλεση του πιάνου του 19ου και 20ου αιώνα.
Στα μέσα του 19ου αιώνα κατασκευάζονται 3 τύποι οργάνων. Το τραπεζοειδές για μικρούς χώρους, τα πιάνα με «ουρά»και τα όρθια πιάνα με κάθετο χορδικό σύστημα. Το όρθιο πιάνο εξελίχθηκε από τον Τ. Χόουκινς στη Φιλαδέλφεια το 1800 και τον Ρ. Ουώρνεμ τον νεότερο στο Λονδίνο το 1811, τελειοποιήθηκε το 1829. Το μοντέλο που υπάρχει σήμερα είναι ως επί το πλείστον βασισμένο σε εκείνο του Ουόρνεμ. Ο Χόουκινς εισήγαγε επίσης τον σιδερένιο σκελετό. Το πλεονέκτημα του οποίου ήταν η δυνατότητα χρήσης χορδών πιο τεντωμένων από ό,τι επέτρεπε ο ξύλινος σκελετός. Έτσι γινόταν δυνατή η χρήση πιο χοντρού σύρματος που παράγει πλουσιότερο ήχο.
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα έχει πια βελτιωθεί ριζικά η κατασκευή πιάνων τόσο σε επίπεδο υλικών όσο και στο επίπεδο του μηχανισμού. Σε αυτό συνέβαλε επίσης και η συνεργασία των κατασκευαστών με τους συνθέτες και εκτελεστές. Έτσι δημιουργούνταν όργανα που θα ήταν σύμφωνα με τις συνθετικές και ερμηνευτικές ανάγκες τους. Κατά την περίοδο αυτή εμφανίστηκαν μερικοί από τους σημαντικότερους κατασκευαστές πιάνων σε παγκόσμιο επίπεδο ακόμα και σήμερα. Ο Bösendorfer στη Βιέννη, ο Bechstein στο Βερολίνο, ο Steinway στη Νέα Υόρκη και προς το τέλος του 19ου αιώνα η Yamaha στην Ιαπωνία.
Η σύγχρονή του μορφή
Σήμερα το σύγχρονο πιάνο έχει σιδερένιο σκελετό και είναι είτε όρθιο είτε με ουρά. Και οι 2 τύποι πιάνου αποτελούνται από ηχείο, σώμα υποστήριξης, πλαίσιο, χορδές, πληκτρολόγιο, πεντάλ και βασικό μηχανισμό. Πάνω στο πλαίσιο ακουμπά το ηχείο κατασκευασμένο από ξύλο ελάτου και μαντέμι. Το πιάνο έχει 1 χορδή για μερικές από τις χαμηλές νότες, 2 για το μεσαίο τμήμα και 3 για το υψηλότερο. Oι χορδές είναι φτιαγμένες από ατσάλινο σύρμα. Η ποικιλοβαρής πίεση του διαφορετικού μεγέθους των χορδών μοιράζεται ως επί το πλείστον με διασταύρωση χορδών. Δηλαδή περνά μια ομάδα χορδών σχεδόν διαγώνια πάνω από μια άλλη.
Σε ένα πιάνο υπάρχουν συνήθως 52 λευκά πλήκτρα (από ελεφαντόδοντο ή άσπρο πλαστικό υλικό) και 36 μαύρα πλήκτρα (είτε από έβενο είτε από μαύρο πλαστικό υλικό). Τα πλήκτρα όταν πιεσθούν, σηκώνουν τα ξύλινα σφυράκια τα οποία στηρίζονται στη χορδή και εκείνα πέφτουν πάνω της. Η χορδή έτσι μπορεί και ταλαντώνεται ελεύθερα παράγοντας ήχο, ώσπου το πλήκτρο, επιστρέφοντας στην αρχική του θέση, ξαναρίχνει τον πνιγέα.

Χώρες παραγωγής​

Τα πιάνα σε ποσοστό ως και 97% της παγκόσμιας παράγωγης, κατασκευάζονται στις παρακάτω χώρες:
ΓΕΡΜΑΝΙΑ : γέννησε και εξέλιξε το πιάνο. Απο τη Γερμανία προέρχονται πιάνα πολύ υψηλής ποιότητας και τιμής, κατάλληλα για όλες τις απαιτήσεις, από έναν αρχάριο μαθητή έως τον πλέον απαιτητικό επαγγελματία.
ΙΑΠΩΝΙΑ: μεγάλοι κατασκευαστές, των οποίων τα πιάνα απευθύνονται κυρίως στον μέσο χρήστη.
ΚΟΡΕΑ : ακολουθεί την Ιαπωνία σε όγκους παραγωγής. Τα πιάνα της απευθύνονται στη μαθητική κατηγορία.
ΚΙΝΑ : κατασκευάζει καλής ποιότητας πιάνα τα οποία είναι επίσης μαθητικής κατηγορίας .

 

[maik900]

Σαντούρι, ένα από τα ωραιότερα μα «λησμονημένα» μουσικά όργανα​

Όργανα με μεγάλη συμμετοχή στη δημιουργία της ευρύτερης μουσικής κουλτούρας των Βαλκανίων, της Ανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου.



Το σαντούρι είναι έγχορδο κρουστό επίπεδο μουσικό όργανο. Το όνομά του προέρχεται εκ της ελληνικής λέξεως ψαλτήριον μέσω της περσικής γλώσσας σαντούρ (βλ. και ψαλτήρι).

Πρόκειται για αρχαίο μουσικό όργανο που επινοήθηκε πιθανόν στην Περσία από την οποία και διαδόθηκε τόσο προς την Ινδία και την Κίνα, όσο και δυτικά στη Μέση Ανατολή και τη Βαλκανική. Κατασκευάζεται κυρίως από ξύλο Ελάτης .Έχει επένδυση από Σφενδάμι ή Οξυά. Έχει σχήμα τραπεζοειδές επί του οποίου φέρονται οριζοντίως και επάλληλα περίπου 100-105 μεταλλικές χορδές, ανά τρεις,τέσσερις ή πέντε για κάθε φθόγγο, αποδίδοντας έτσι 41 νότες, με τις μεγαλύτερες σε μήκος χορδές στο κάτω μέρος και τις μικρότερες στο άνω. Οι χορδές του οργάνου αυτού, "χορδίζονται" με ειδικά μεταλλικά κλειδιά που φέρονται συνηθέστερα επί της δεξιάς πλευράς του οργάνου και οι οποίες κρούονται με μικρά ξύλινα ραβδία, που λέγονται μπαγκέτες.

Βεβαίως, κατά την οργανολογία, το τσέμπαλο είναι ο πρόδρομος του σημερινού πιάνου. Έχει το σχήμα του πιάνου, με πλήκτρα, είναι μικρότερο και ιστορικά συναντάται, κυρίως, μετά την Αναγέννηση, στην Μπαρόκ εποχή. Με αυτή την ονομασία, σε παραλλαγές, όμως, συναντάμε στην μετέπειτα λαϊκή ορολογία και το σαντούρι που είναι περισσότερο συγγενικό με το κανονάκι και παίζεται με μπαγκέτες, τα μαγικά ξύλινα μουσικά ραβδάκια.

Αυτό, λοιπόν, το επιτραπέζιο με μεταλλικές χορδές τσέμπαλο, με μικρές διαφοροποιήσεις από το σαντούρι, παίζεται, κυρίως, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης: Ουγγαρία, Ρουμανία κ.λ.π. Το σαντούρι λέγεται ότι έχει ρίζα στην Περσία, απ’ την οποία και εξαπλώθηκε στην Ινδία, την Κίνα, τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια, όπου κατέχει σημαντική θέση ανάμεσα στις τσιγγάνικες μουσικές παραδόσεις.

Έχουμε, όμως, και τη δική μας παρουσία με εξαίρετους σαντουριέρηδες-τσεμπαλίστες, που συνεχίζουν την μεγάλη παράδοση του ανατολικού Αιγαίου, εξού και όταν οι Μικρασιάτες ήρθαν στην Αθήνα και τον Πειραιά φτιάχτηκαν οι περίφημες ορχήστρες με τα σαντουρόβιολα, τα οποία, μέχρι τότε παιζόντουσαν, ως επί τω πλείστον, στη νησιωτική Ελλάδα, τη Μυτιλήνη, τη Χίο κ.λ.π. Υπήρξαν, λοιπόν, και οι περίφημοι οργανοπαίκτες της δικής μας παράδοσης και της δισκογραφίας: ο Ιάκωβος Μοντανάρης, ο Μήτσος Αραπάκης, ο Κώστας Τζόβενος, ο Γιάννης Λειβαδίτης και αργότερα ο Τάκης Λαβίδας, ο Νίκος Καλαϊτζής «Μπινταγιάλας», ο Νίκος Καρατάσος, ο Αριστείδης Μόσχος, ο Τάσος Διακογιώργης, ο Τάκης Σούκας κ.α.

Στην εποχή μας, σαντούρι παίζουν αρκετά παιδιά που έχουν βγει, κυρίως, από τα μουσικά σχολεία. Περισσότερο χαρακτηριστικό είναι, ίσως, το παράδειγμα της Αρετής Κετιμέ, ενώ, υπάρχουν, ακόμη, πλείστοι μουσικοί με μεράκι, γνώση και φαντασία, όπως ο Ανδρέας Κατσιγιάννης με την Εστουδιαντίνα και ο Μάριος Παπαδέας με τους σαντουρίστας που δίνουν, με τον γλυκό μεταλλικό ήχο του, ιδιαίτερο χρώμα στη σημερινή μουσική κατάσταση, παίζοντας, δηλαδή, με ξεχωριστό τρόπο ένα από τα ωραιότερα και «λησμονημένα», σε σχέση με τα στάνταρς της μουσικής βιομηχανίας, όργανα της

 

[maik900]

Η ιστορία των drums: 1865-1965, ένας αιώνας εξέλιξης.​

100 χρόνια drums μέσα από εικόνες. Μια συλλογή του Daniel Glass για την Vic Firth, με ενδιαφέροντα στιγμιότυπα από την εξέλιξη του σετ.

1865​

Μέχρι τότε, κάθε ορχήστρα χρειαζόταν έναν μουσικό για κάθε κρουστό όργανο. Αυτό σήμαινε ότι οι ορχήστρες απασχολούσαν τρεις ή και περισσότερους κρουστούς ανάλογα με το ρεπερτόριο, όπως βλέπουμε στην πρώτη φωτογραφία (πρώτος αριστερά πιατίνια, δεύτερος ταμπούρο και τρίτος γκρανκάσα).
Με το τέλος του εμφυλίου στις ΗΠΑ, οι τυμπανιστές άρχισαν να πειραματίζονται για το πώς ένας μόνο παίκτης θα μπορούσε να κάνει τη δουλειά όλων των κρουστών που ήταν απαραίτητοι σε μια μπάντα. Αυτό θα μείωνε το κόστος και θα έκανε τον τυμπανιστή περιζήτητο.
Έτσι από το 1876 το λεγόμενο «double drumming», δηλαδή η πρακτική ενός παίκτη να παίζει δύο όργανα ταυτόχρονα (στην αρχή ταμπούρο και κάσα) έγινε δημοφιλές σε θεατρικές ορχήστρες και χορευτικές μπάντες.
Ήταν η αρχή για τη δημιουργία του drumset.

\1890​

Εμφανίζονται οι πρώτες φωτογραφίες που δείχνουν τυμπανιστές με ένα πετάλι προσαρμοσμένο στο σετ τους. Η εφεύρεση αυτή έδωσε την ευκαιρία στους παίκτες να απελευθερώσουν και τα δυο τους χέρια, αφού μπορούσαν να παίζουν την γκρανκάσα με το πόδι.

Παράλληλα, οι μετανάστες που κατακλύζουν τις ΗΠΑ, φέρνουν μαζί τις εθνικές τους μουσικές και τα μουσικά τους όργανα. Πολλά από αυτά αρχίζουν να προσαρμόζονται στο drum set (κινέζικα και τουρκικά πιατίνια, τομ τομ κ.ά.)

1900​

Αρχίζουν οι ηχογραφήσεις με drummer. Αστέρια του ragtime, όπως ο James Lent και ο Buddie Gilmore συμμετέχουν σε μερικές από τις πρώτες.
Το 1909 τα αδέλφια William και Theobald Ludwig (της ομώνυμης εταιρείας) καταθέτουν την πατέντα και παίρνουν την ευρεσιτεχνία για τον σχεδιασμό του πεταλιού της γκρανκάσας. Αυτός ο ίδιος σχεδιασμός χρησιμοποιείται ως σήμερα.


1913
Εμφανίζεται στην αγορά μια πατέντα για… μυγοσκοτώστρες με σύρματα και αναδιπλούμενες λαβές.
Οι τυμπανιστές έψαχναν για καιρό έναν τρόπο να μειώσουν την ένταση του ήχου του σετ, μια που εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ενισχυτές για τα υπόλοιπα όργανα της μπάντας και ο ήχος των drums συχνά τα κάλυπτε.
Οι νέες συρμάτινες μυγοσκοτώστρες έδωσαν την ιδέα να αντικαταστήσουν τις ξύλινες μπαγκέτες και άρχισε η χρήση αυτού του πρωότυπου υποκατάστατου που αργότερα πήρε την ονομασία «σκουπάκια» (brushes).

1917

Η θρυλική ODJB, η Original Dixieland Jazz Band, πραγματοποιεί τις πρώτες επίσημες «jazz» ηχογραφήσεις. Μέχρι τότε, ο όρος «jazz» δεν είχε καθιερωθεί.
Drummers από τη Νέα Ορλεάνη όπως ο Baby Dodds μετακινούνται βορειότερα, όπου το στυλ τους επηρεάζει πολύ τις μουσικές που παίζονται.

1919


Σταδιακά το Σικάγο γίνεται το κέντρο της εξέλιξης της jazz.

1927

Εμφανίζονται οι πρώτες «ομιλούσες» ταινίες, δηλαδή ταινίες με ήχο.
Μέχρι τότε στις προβολές των ¨βωβών¨ ταινιών, απασχολούνταν πολλοί μουσικοί και ειδικά κρουστοί, οι οποίοι έπαιζαν ταυτόχρονα με την προβολή της ταινίας παράγοντας τους ήχους που απαιτούσε κάθε σκηνή.Το άνοιγμα η κλείσιμο μιας πόρτας, ενα βάζο που σπάει, οι ήχοι μιας καταιγίδας και αμέτρητα άλλα ηχητικά εφέ.
Στις φωτογραφίες δεξιά βλέπουμε έναν trap drummer με τον απαραίτητο εξοπλισμό και φυλλάδια με όργανα ηχητικών εφέ (πυροβολισμοί, τραίνα, φωνές ζώων κλπ.). Αξίζει να διαβάσετε τις λεπτομέρειες στην περιγραφή τους.

1929




Το χρηματιστήριο καταρρέει και ακολουθεί η περίοδος της μεγάλης κατάθλιψης.
Αρχιζουν να εμφανίζονται οι πρώτες ηχογραφήσεις με Hi Hat, σηματοδοτώντας την απαρχή της εποχής του Swing.

1935


Ο Gene Krupa κυριολεκτικά εκρήγνυται στη σκηνή, με την ορχήστρα του Benny Goodman.
Το swing γίνεται το κυρίαρχο και δημοφιλέστερο στυλ στη Αμερική.

1941



Ενώ οι ΗΠΑ μπαίνουν στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι πρωτοπόροι της bebop ανάμεσα στους οποίους και ο ντράμερ Max Roach, τελειοποιούν αυτό το στυλ μουσικής παίζοντας σε jam sessions στο Minton’s Playhouse του Χάρλεμ.

1949



Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’40, ο βετεράνος του σουίνγκ Louis Jordan εισάγει ένα νέο στυλ για μικρή μπάντα, βασισμένο σε βαρείς shuffle ρυθμούς. Ως το τέλος της δεκαετίας, αυτό το νέο στυλ που βαπτίστηκε «rhythm and blues», είναι το πρώτο που έχει ένα βαρύ backbeat στο ταμπούρο σε όλη τη διάρκεια ενός τραγουδιού. Τονίζει δηλαδή όλα τα ασθενή μέρη.




1952
Ο Louie Bellson, μέλος της ορχήστρας του Duke Ellington, συνθέτει και ερμηνεύει το κομμάτι «Skin Deep» – την πρώτη σημαντική ηχογράφηση με δύο κάσες.
Η έκρηξη της δημοτικότητας του στυλ lounge του Las Vegas εμπνέει πολλούς κατασκευαστές να εισάγουν στην αγορά to λεγόμενο «coctail kit».

1955​

Το «Rock Around the Clock» γίνεται το πρώτο ροκ τραγούδι σε soundtrack ταινίας (The Blackboard Jungle). Εκείνη την περίοδο παιδιά έμεναν στις αίθουσες προβολής όλη μέρα για να μπορούν να χορεύουν στους τίτλους αρχής της ταινίας, όπου παιζόταν το τραγούδι.
Την ίδια χρονιά o Bo Diddley στο πρώτο του hit εισάγει έναν παραδοσιακό αφρικανικό ρυθμό που θα έπαιρνε το όνομά του «The Bo Diddley Beat».



1956
Το κλασικό rockabily του Carl Perkins «Blue Swede Shoes» με ντράμερ τον W.S. Holland, γίνεται νούμερο ένα hit στα charts της pop, country και R&B.
Με ρίζες και στα τρία αυτά είδη, το rock’n’roll μπορεί τώρα δικαιωματικά να αναγνωρίζεται ως ένα ξεχωριστό μουσικό είδος.

1963​

Ο Vic Firth αρχίζει την εμπορική κατασκευή των μπαγκετών του.
Εφευρίσκει την διαδικασία του να ταιριάζουν δύο μπαγκέτες σε μουσικό τόνο και σε βάρος, φέρνοντας επανάσταση στον τρόπο κατασκευής μπαγκετών.

1965​

Ο Ringo Starr των Beatles είναι από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν ίδια λαβή για τις μπαγκέτες και στα δύο χέρια. Μέχρι τότε η πλειοψηφία έπαιζε με την παραδοσιακή πλάγια λαβή στο αριστερό χέρι, μια λαβή που προερχόταν από τις στρατιωτικές μπάντες και την όρθια θέση των παιχτών, με το ταμπούρο κρεμασμένο λοξά μπροστά τους.
Μετά και την τηλεοπτική μετάδοση μια παράστασης των Beatles στο Shea Stadium, η «ταιριαστή» λαβή του Ringo υιοθετήθηκε γρήγορα από ντράμερς σε όλον τον κόσμο.
Έναν χρόνο νωρίτερα ο Buddy Rich στήνει την μεγάλη μπάντα που θα διευθύνει για τις επόμενες δύο δεκαετίες.

Πηγη https://mariakaratha.com

 

[maik900]

Τρομπέτα​

Πνευστό μουσικό όργανο της οικογένειας των χάλκινων, με διαυγή ήχο και τον υψηλότερο τόνο στην κατηγορία του. Ο «πρόγονός» της, η σάλπιγγα, ήταν γνωστή από τα Βιβλικά χρόνια...


Πνευστό μουσικό όργανο της οικογένειας των χάλκινων, με διαυγή ήχο και τον υψηλότερο τόνο στην κατηγορία του. Είναι το πιο ευκίνητο και ευέλικτο πνευστό και μπορεί να εκτελέσει εντυπωσιακά γρήγορα και περίπλοκα περάσματα. Σε ηχητική δύναμη είναι το ισχυρότερο απ’ όλα τα όργανα της ορχήστρας, γι’ αυτό και το παραμικρό λάθος του ερμηνευτή γίνεται εύκολα αντιληπτό. Χρησιμοποιείται και ως σολιστικό όργανο, κυρίως στην τζαζ.

Η τρομπέτα αποτελείται από το επιστόμιο, στο οποίο φυσά ο εκτελεστής και από ένα αναδιπλωμένο σωλήνα με βαλβίδες, που καταλήγει σε καμπάνα. Παρόμοια όργανα είναι το φλικόρνο με ήχο πιο μ*****τό και η κορνέτα με πιο γλυκύ ήχο. Τρομπέτα στα ιταλικά σημαίνει μικρή αντλία (trombetta>tromba), στα ελληνικά μπορούμε να αποδώσουμε την τρομπέτα περιφραστικά ως σάλπιγγα με βαλβίδες.
Η σάλπιγγα (σάλπιγξ στα αρχαιοελληνικά) ήταν γνωστή από τα Βιβλικά χρόνια. Στην αρχή τη χρησιμοποιούσαν για στρατιωτικά παραγγέλματα και στη συνέχεια, τόσο στην στρατιωτική, όσο και την έντεχνη μουσική. Όμως, οι δυνατότητές της ήταν περιορισμένες, καθώς είχε μόνο τέσσερεις νότες.
Στην εποχή του μπαρόκ, για να πετύχουν τον ήχο που ήθελαν οι τρομπετίστες αυξομείωναν το μήκος του σωλήνα, με τη χρήση αποσπώμενων σωλήνων. Ήταν ένας νεωτερισμός, που όμως εξακολουθούσε να τους δημιουργεί αρκετά προβλήματα.
Οι Γερμανοί μουσικοί Μπλίμελ και Στέλτσελ έφτιαξαν ένα μηχανισμό με βαλβίδες, που υιοθετήθηκε γύρω στο 1830, λύνοντας οριστικά τα χέρια των ερμηνευτών. Τώρα, ο τρομπετίστας μπορεί να φυσά στο επιστόμιο και η διαδικασία αλλαγής των τμημάτων του σωλήνα να γίνεται αυτόματα. Η βαλβίδα, όταν τίθεται σε λειτουργία, εκτρέπει τον αέρα σε διαφορετική διαδρομή και αυξάνει το μήκος του σωλήνα. Έτσι, ο ερμηνευτής μπορεί να πετύχει τον ήχο που θέλει.
Η τρομπέτα βρήκε τη θέση της στη συμφωνική ορχήστρα και τη μουσική δωματίου στα τέλη του 19ου αιώνα και στη συνέχεια αναδείχθηκε ως σολιστικό όργανο. Ιδιαίτερο ρόλο έχει στις φανφάρες, στα μικρά κομμάτια για πνευστά και κρουστά, που γράφονται για τελετουργικούς σκοπούς.

Ο ήχος της τρομπέτας μπορεί να αλλάξει και με τη χρήση της σουρντίνας (ελληνιστί πνιγεύς), ενός εξαρτήματος που σφηνώνεται στην καμπάνα του οργάνου. Υπάρχουν πολλά είδη σουρντίνας και οι ήχοι που παράγουν ποικίλλουν, από πνιχτούς μέχρι διαπεραστικούς.
Σπουδαίοι σολίστες του οργάνου είναι οι Μορίς Αντρέ, Χόκαν Χαντερμπέργκερ και Γουίντον Μαρσάλις, που μπορεί να προέρχεται από το χώρο της τζαζ, αλλά κινείται με ευχέρεια και στα κλασσικά μονοπάτια. Εκτός του Μαρσάλις, γνωστοί από τον χώρο της τζαζ είναι οι τρομπετίστες Ντίζι Γκιλέσπι, Μάιλς Ντέιβις, Φρέντι Χάμπαρντ, Ντον Τσέρι, Λι Μόργκαν, Κλίφορντ Μπράουν, Τσετ Μπέικερ, άπαντες Αμερικανοί και μακαρίτες, και ο εν ζωή Κουβανός Αρτούρο Σαντοβάλ.

Έργα για τρομπέτα​

• «Κοντσέρτο για τρομπέτα σε μι ύφεση» του Γιόζεφ Χάυδν.
• «Κοντσέρτο για τρομπέτα σε μι μείζονα» του Γιόχαν Νέπομουκ Χούμελ.
• «Κοντσέρτο για τρομπέτα και ορχήστρα εγχόρδων σε μι ύφεση» του Γιόχαν Νέρουντα.
• «Κοντσέρτο για πιάνο, τρομπέτα και έγχορδα» του Ντμίτρι Σοστακόβιτς.
• «Κοντσέρτο για τρομπέτα σε λα ύφεση» του Αλεξάντερ Αρουτιουνιάν.
• «Κοντσερτίνο για τρομπέτα, πιάνο και ορχήστρα» του Αντρέ Ζολιβέ.
• «Κοντσερτίνο για τρομπέτα και πιάνο» του Νίκου Σκαλκώτα.
• «Εμβατήριο του πρίγκηπα της Δανίας» («Trumpet Voluntary») του Τζερεμάια Κλαρκ.
• «Trumpet Tune and Air» του Χένρι Πέρσελ.

Ενδιαφέροντα περάσματα για τρομπέτα έχουν γράψει οι Ρίχαρντ Βάγκνερ («Κύκλος του Δαχτυλιδιού»), Ρίχαρντ Στράους («Τάδε Εφη Ζαρατούστρα - Εισαγωγή», «Συμφωνία των Άλπεων»), Λούντβιχ βαν Μπετόβεν («Λεωνόρα - Εισαγωγή, αρ. 3»), Ιγκόρ Στραβίνσκι («Ιεροτελεστία της Άνοιξης»), Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ («Μουσική των Νερών») και Γκούσταβ Μάλερ (Συμφωνία αρ. 5 - Πρώτο Μέρος).

Πηγή: www.sansimera.gr/articles

 

[maik900]

Γνωριμία με το Ακορντεόν​

Το φορητό πολυφωνικό αερόφωνο όργανο που, συνδυάζοντας τη μελωδία με ρυθμική και αρμονική συνοδεία, μπορεί να παίζει και μόνο του, χωρίς να χρειάζεται άλλα όργανα.


Ο ήχος παράγεται από ελεύθερες μεταλλικές γλωσσίδες, τις «φωνές», δονούμενες από αέρα, που κινείται με χειροκίνητο φυσητήρα: Τη «φυσούνα», που όπως ο πνεύμονας στα πνευστά ή το δοξάρι στα έγχορδα, δίνει στο όργανο μεγάλες εκφραστικές δυνατότητες. Επίσης υπάρχει δυνατότητα αλλαγής ηχοχρωμάτων με «ρετζίστρα».
Είναι όργανο εξαιρετικά ποικιλόμορφο. Ο πιο γνωστός τύπος, το «πιάνο-ακορντεόν», έχει στο δεξί χέρι κλαβιέ με πλήκτρα σαν του πιάνου. Υπάρχουν όμως και πολλοί άλλοι τύποι (χρωματικό με κουμπάκια, διατονικό, μπαγιάν, μπαντονεόν κ.ά.).
Το ακορντεόν αποτελείται από δύο ορθογώνια ξύλινα μέρη, σαν κουτιά, που περιέχουν τις «φωνές» κλπ. και συνδέονται μεταξύ τους με τη φυσούνα. Το κουτί που αντιστοιχεί στο δεξί χέρι αναρτάται από τους ώμους με δερμάτινα λουριά , ενώ το άριστερό κινεί τη φυσούνα. Το δεξί χέρι παίζει τη μελωδία, συνδυασμένη αρμονικά με άλλες φωνές. Το αριστερό συνοδεύει (ακομπανιάρει) αρμονικά και ρυθμικά, πιέζοντας κουμπάκια με μπάσα και έτοιμες συγχορδίες, έξυπνα διευθετημένα κατά τον κύκλο με τις πέμπτες.
Υπάρχουν διάφορα μεγέθη ακορντεόν, με ανάλογα διαφορετικό αριθμό μπάσων (πχ.32-120) και πλήκτρων (πχ.28-41).
Το ακορντεόν είναι σχετικά νέο όργανο, που ακόμα αγωνίζεται για καθολική αναγνώριση.
Η προβαθμίδα του επινοήθηκε στο Βερολίνο το 1822 από τον C. F. L. Buschmann., ενώ την πρώτη πατέντα για όργανο με την ονομασία ακορντεόν (από τα ακόρντα -συγχορδίες-) πήρε το 1829 ο Αρμενικής καταγωγής Βιεννέζος οργανοποιός Cyrillus Damian. Βέβαια τα όργανα εκείνα ελάχιστα έμοιαζαν με τα σημερινά ακορντεόν, που είναι αποτέλεσμα πολλών φάσεων συνεχούς εξέλιξης. Το 1852 κατασκευάσθηκε από τoν F.J. Boutton στη Γαλλία το πρώτο ακορντεόν με κλαβιέ πιάνου. Το 1860 αρχίζει η βιομηχανική κατασκευή ακορντεόν στην Ιταλία και το 1870 ο Γκιουζέππε Βέρντι προτείνει την μελέτη του ακορντεόν στα Ωδεία.
Mουσική ειδικά για ακορντεόν έχουν γράψει συνθέτες όπως ο Τσαικόφσκυ, ο Σοστακόβιτς, ο Άλμπαν Μπεργκ, ο Άστορ Πιαζόλα κ.ά.
Το ακορντεόν εξαπλώθηκε γρήγορα σ’ όλο τον κόσμο και σε πολλές χώρες έγινε βασικό όργανο της λαικής τους μουσικής.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 60 η δημοτικότητά του στη Δυτική «ποπ» μουσική άρχισε να χάνει ραγδαία έδαφος, από την «επανάσταση» του ροκ και των ηλεκτρονικών οργάνων. Ήδη όμως από τα μέσα της δεκαετίας του 80 το ενδιαφέρον για τα ακουστικά όργανα και το ακορντεόν ξαναζωντανεύει.
Στην Ελλάδα ήρθε από τις αρχές του 20ού αιώνα, κυρίως από Μικρασιάτες πρόσφυγες, σαν «αρμόνικα», «φύσα», «μεσοφωνία» κλπ. και άρχισε να ακούγεται μέσα από την παραδοσιακή μουσική, για να επικρατήσει τελικά στη λαική και ελαφρά μουσική αποκλειστικά σαν «πιάνο-ακορντεόν». Η Σοφία Βέμπο το χρησιμοποίησε σαν μοναδικό όργανο συνοδείας στις περιοδείες της στους μαχητές του 40.
Την περίοδο 1963-1980 η «μόδα» του ηλεκτρονικού αρμονίου το είχε «παραμερίσει» και στην Ελλάδα, ήδη όμως ξαναπαίρνει βαθμιαία και σταθερά τη θέση του. Επίσης άρχισε να εμφανίζεται και το ακορντεόν με κουμπάκια, καθώς και το μπαντονεόν.

Πηγη www.musicheaven.gr

 

[panavour]

 

[Sapiokaravo]

Eχει τιμησει την πολη μας ο Dasho Kurti, ενας απο τους καλυτερους του ειδους.
Εχει παιξει με τους καλυτερους για μενα.
Ειχα την τυχη να τον απολαυσω ενα βραδυ, αλληλοκεραστηκαμε στο τελος, και μου διηγηθηκε
σε μια ωρα σχεδον, την ολη ιστορια του.
Πως εφυγε απο Αλβανια...συνορα κλπ.
Προπερσυ θυμαμαι ηταν με το Μεραντζα στην Απανεμια.

 

[EvangeloSKG]

Eχει τιμησει την πολη μας ο Dasho Kurti
Προπερσυ θυμαμαι ηταν με το Μεραντζα στην Απανεμια.

Καλά μου φαινόσουν εσύ για μερακλής... Εύγε, λεβέντη!

 

[Sapiokaravo]

Καλά μου φαινόσουν εσύ για μερακλής... Εύγε, λεβέντη!

Το βραδυ εκεινο ηταν μαζι με Μεραντζα. Κουβεντα στην κουβεντα στο τελος της "παραστασης" μας προτεινε να βρεθουμε κανενα σουκου στον ξενωνα του Μεραντζα, στα Πραμαντα.
Αλλα ηρθε το κλεισιμο λογω covid......... και ακομη πηγαινουμε.

 

[maik900]

Το σαξόφωνο είναι το νεώτερο από τα πνευστά όργανα, αφού ανακαλύφθηκε μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1840...



Το σαξόφωνο είναι το νεώτερο από τα πνευστά όργανα, αφού ανακαλύφθηκε μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1840 από τον βέλγο οργανοποιό Αντόλφ Σαξ (1814-1894), από τον οποίο έλαβε το πρώτο συνθετικό του ονόματος του. Το δεύτερο συνθετικό προέρχεται από την ελληνική λέξη «φωνή». Ο Σαξ κατοχύρωσε την εφεύρεσή του στις 28 Ιουνίου του 1846.

Το σαξόφωνο, αν και κατασκευασμένο από ορείχαλκο, υπάγεται στα λεγόμενα ξύλινα όργανα της ορχήστρας, αφού ο τρόπος παιξίματός του μοιάζει αρκετά με του κλαρινέτου. Μάλιστα, πολλοί κλαρινετίστες παίζουν και σαξόφωνο. Το σαξόφωνο αποτελείται από ένα κωνικό σωλήνα, με γυριστή την καμπάνα προς τα επάνω (μόνο το σοπράνο σαξόφωνο είναι σε ευθεία γραμμή), έχει 24 οπές με κλειδιά και κινητό επιστόμιο, όπως του κλαρινέτου. Υπάρχουν 7 είδη σαξόφωνου εν χρήσει, ανάλογα με τον τονισμό τους: σοπρανίνο, σοπράνο, άλτο, τενόρο, βαρύτονο, μπάσο και κοντραμπάσο.
Στην αρχή, το σαξόφωνο χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τις στρατιωτικές μπάντες, ενώ οι συνθέτες της ρομαντικής περιόδου της μουσικής σχεδόν το αγνόησαν, παρότι είναι ένα ευέλικτο όργανο, που γεφυρώνει τα ηχοχρώματα των χάλκινων και ξύλινων πνευστών. Γι’ αυτό τον λόγο δεν κατάφερε να μονιμοποιηθεί στη συμφωνική ορχήστρα. Μόνο κάποιοι Γάλλοι συνθέτες, όπως οι Ραβέλ, Μπιζέ, Σεν Σανς και Μπερλιόζ εκτίμησαν τις δυνατότητες και το ενέταξαν στη μουσική τους παλέτα.
Το σαξόφωνο έκανε κυριολεκτικά την τύχη του στην άλλη άκρη του Ατλαντικού τον 20ο αιώνα, όταν έγινε συνώνυμο της τζαζ. Ανέδειξε σπουδαίους σολίστες, όπως οι Κόλμαν Χόκινς, Τσάρλι Πάρκερ, Λέστερ Γιανγκ, Τζον Κολτρέιν και Σόνι Ρόλινς. Η επιτυχία αυτή του σαξόφωνου άλλαξε τη διάθεση πολλών συνθετών απέναντί του και η εργογραφία του οργάνου άρχισε να εμπλουτίζεται με ταχύτατους ρυθμούς.

Έργα για «κλασικό» σαξόφωνο​

• «Κοντσέρτο για άλτο σαξόφωνο και ορχήστρα εγχόρδων» του Ρώσου συνθέτη Αλεξάντερ Γκλαζούνωφ (1865-1936). Πολλοί το θεωρούν ως το κορυφαίο έργο που γράφτηκε για σαξόφωνο, καθώς αναδεικνύει πλήρως τις δυνατότητες του οργάνου.
• «Κοντσέρτο Δωματίου για άλτο σαξόφωνο και 11 όργανα» του Γάλλου συνθέτη Ζακ Ιμπέρ (1890-1962).
• «Σκαραμούς - Σουίτα για σαξόφωνο και ορχήστρα» του Γάλλου συνθέτη Νταριούς Μιγιό (1892-1974).
• «Αραβική Ραψωδία για άλτο σαξόφωνο και ορχήστρα» του Κλοντ Ντεμπισί (1862-1918).
• «Κοντσέρτο για σαξόφωνο» του Αμερικανού συνθέτη Φίλιπ Γκλας (γ. 1937).
• «Μπαλάντα για σαξόφωνο και ορχήστρα» του Ελβετού συνθέτη Φρανκ Μάρτιν (1890-1974).
• «Μπαλάντα για άλτο σαξόφωνο και ορχήστρα» του Γάλλου συνθέτη Ανρί Τομαζί (1901-1971).
• «Φαντασία για σοπράνο σαξόφωνο, τρία κόρνα και ορχήστρα» του βραζιλιάνου συνθέτη Εϊτόρ Βίλα Λόμπος (1887-1959).

Αξιόλογα έργα για σαξόφωνο έχουν γράψει και σύγχρονοι Έλληνες συνθέτες, όπως οι:

• Δημήτρης Δραγατάκης (1914-2001): «Μπαλάντα για σαξόφωνο και έγχορδα».
• Ιάννης Ξενάκης (1922-2001): «XAS για κουαρτέτο σαξοφώνων». Το XAS είναι αναγραμματισμός του «Sax(ophone)».
• Αικατερίνη Καραμεσίνη (γ. 1967): «Το Τραγούδι του Διόνυσου: Κοντσέρτο για σαξόφωνο και ορχήστρα».
• Θεόδωρος Αντωνίου (γ. 1935): «Κοντσέρτο Πίκολο για άλτο σαξόφωνο και ορχήστρα».
• Μηνάς Αλεξιάδης (γ. 1960): «Φρυγική Λιτανεία για σοπράνο σαξόφωνο και ορχήστρα».
• Βασίλης Τενίδης (γ.1936): «Ποντιακή Ραψωδία για άλτο σαξόφωνο και ορχήστρα».

Πολλά από τα προαναφερθέντα έργα έχουν γραφτεί για τον «κλασικό» σαξοφωνίστα Θεόδωρο Κερκέζο (γ. 1962), που θεωρείται από τα μεγαλύτερα ονόματα του οργάνου παγκοσμίως.

Πηγή: www.sansimera.gr

 

[maik900]

Κιθάρα: Η ιστορία του πιο δημοφιλούς έγχορδου οργάνου​

Τα μουσικά όργανα είναι σκευάσματα των ανθρώπων, που προκύπτουν από την ανάγκη τους να επιδίδονται στην τέχνη της μουσικής. Με την πάροδο των αιώνων εξελίχθηκαν ως προς το σχήμα, τη μορφή, τα υλικά κατασκευής και την ποιότητα των παραγόμενων ήχων. Βέβαια, οι αρχές λειτουργίας τους παρέμεναν ουσιαστικά οι ίδιες. Ένα σύγχρονο κόρνο, για παράδειγμα, μπορεί να θεωρηθεί απόγονος ενός κέρατου ζώου ή ενός θαλασσινού κοχυλιού, τα οποία οι πρωτόγονοι άνθρωποι φυσούσαν, μεταδίδοντας έτσι μηνύματα με ήχους. Τα σημερινά φλάουτα έχουν την προέλευσή τους από τα κόκκαλα που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για να παράγουν κάποιον “χρήσιμο” ήχο πριν από 20.000 χρόνια. Τα πρωτόγονα τύμπανα χρησιμοποιήθηκαν αναλόγως. Από πού προέρχεται όμως η κιθάρα, που αποτελεί σήμερα το πιο ευρέως διαδεδομένο μουσικό όργανο; Από πού κρατούν οι “ρίζες” της και ποιο όργανο θεωρείται ο “πρόγονός” της; Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την προέλευσή της, όμως μία είναι η πραγματικότητα.​

Ιστορική αναδρομή​

Η αρχαία ελληνική κιθάρα ανήκε στην ευρύτερη οικογένεια της λύρας. Ήταν δηλαδή μία λύρα κατασκευασμένη σε μεγαλύτερο μέγεθος και με πιο δυνατό ήχο. Το σώμα της αποτελούταν από 2 επίπεδες ξύλινες επιφάνειες, οι οποίες ενώνονταν με ένα ξύλινο περίγραμμα και δημιουργούσαν ένα είδος αντηχείου. Οι χορδές δένονταν στο πάνω μέρος της κιθάρας, στον ζυγό, που αποτελεί τρόπον τινά πρόγονο του σημερινού χορδοστάτη/ζυγού. Το κάτω μέρος των χορδών “γαντζωνόταν” στο κυρίως σώμα του οργάνου. Γενικά, η χρήση της αρχαίας ελληνικής κιθάρας ήταν περισσότερο λόγια, μιας και αποτελούσε το κύριο μουσικό όργανο των κιθαρωδών. Διαδραμάτισε λοιπόν σημαντικό ρόλο στη λυρική ποίηση.

Η αλήθεια όμως είναι, πως η σύγχρονη κιθάρα δεν σχετίζεται με την αρχαία ελληνική. Η κιθάρα ήρθε μαζί με το λαούτο, την εποχή του Μεσαίωνα από την Ασία στην Ισπανία μέσω των Αράβων. Και τα δύο όργανα διαδόθηκαν στην Ευρώπη από τα τέλη του 14ου αιώνα, και συνυπήρχαν για πολλά χρόνια. Επειδή η κιθάρα ήταν πιο εύκολη στο παίξιμο χρησιμοποιήθηκε κυρίως στη λαϊκή μουσική, ενώ το λαούτο και η βιουέλα(vihuela de mano) στην έντεχνη. Μετά το 1600 η δημοτικότητα του λαούτου και της βιουέλας άρχισε να εξασθενίζει. Αντίθετα, η δημοτικότητα της κιθάρας όλο και αυξανόταν. Υπήρχαν πολλοί τύποι κιθάρας, από τους οποίους ο πιο σημαντικός, γνωστός σαν guitarra española(=ισπανική κιθάρα) με 5 χορδές, θεωρείται ο πρόγονος της σύγχρονης. Η 6η χορδή της κιθάρας προστέθηκε κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα.​

Αρχαία ελληνική κιθάρα Vihuela de mano ​

Η κιθάρα σήμερα​

Η διάδοση της κιθάρας σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο είναι τεράστια. Αυτό οφείλεται κυρίως στα παρακάτω πλεονεκτήματά της:​

• Είναι ένα όργανο με διπλό ρόλο, δηλαδή μελωδικό, αλλά και συνοδευτικό.
• Μεταφέρεται εύκολα, καθώς δεν είναι ογκώδης ή βαριά και κυκλοφορεί σε διάφορα μεγέθη.
• Έχει έναν διακριτικό και μη κουραστικό ήχο, που οφείλεται στην ευφυή κατασκευή της.
• Γενικά, δεν στοιχίζει πολύ ακριβά, συγκριτικά με άλλα όργανα. Βέβαια, η τιμή της ποικίλει ανάλογα με την εταιρία, το μοντέλο και τα κατασκευαστικά υλικά.

Η κιθάρα παραμένει πάντα το κύριο λαϊκό όργανο της Ισπανίας και της Λατινικής Αμερικής. Κατασκευάζεται, βέβαια, σε διάφορες τοπικές παραλλαγές. Αξίζει να σημειωθεί, πως η κιθάρα δεν είναι μέλος της συμφωνικής ορχήστρας. Συμμετέχει όμως σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κυρίως σε έργα σύγχρονης μουσικής. Έγχορδα όργανα που συναντάμε σε ορχήστρες είναι το βιολί, η βιόλα, το τσέλο και το κοντραμπάσο, Τέλος, η ηλεκτρική κιθάρα, η οποία είναι πολύ δημοφιλής στα ροκ και ποπ συγκροτήματα, προέρχεται από την κλασική. Σ’ αυτήν η αύξηση της έντασης ή η μετατροπή ενός ηχοχρώματος γίνεται με τη βοήθεια ηλεκτρονικών μηχανημάτων και μεγαφώνων. Σε καμία όμως περίπτωση ο ήχος της δε συγκρίνεται με τον αυθεντικό και φυσικό ήχο μιας κλασικής κιθάρας.

Μορφολογία​

Η κιθάρα ανήκει στην οικογένεια των νυκτών έγχορδων μουσικών οργάνων. Νυκτά ονομάζονται τα όργανα εκείνα, που ο μουσικός ήχος παράγεται με τη νύξη των χορδών τους (δηλ. το τράβηγμά τους). Ο σκελετός της μπορεί να χωριστεί συμβατικά σε 3 μέρη.​

• Το σώμα/σκάφος σε σχήμα “οκταριού”, που διαθέτει επίπεδη πλάτη, το ηχείο και τον καβαλάρη.
• Τον βραχίονα/μπράτσο/μανίκι, ο οποίος είναι καλυμμένος από έβενο και είναι χωρισμένος με 19 λεπτά μεταλλικά χωρίσματα σε τάστα. Το κάθε τάστο αντιπροσωπεύει ένα ημιτόνιο (Ημιτόνιο ονομάζεται η μικρότερη ηχητική απόσταση ανάμεσα σε δύο διαδοχικές νότες). Το πάνω μέρος του βραχίονα ονομάζεται συνεπώς ταστιέρα.
• Την κεφαλή, με τα 6 κλειδιά στην κορυφή, που διαχωρίζεται από τον βραχίονα μέσω του χορδοστάτη/ζυγού.

Η κλασική κιθάρα διαθέτει 6 χορδές, οι οποίες ξεκινούν από τον καβαλάρη και τεντωμένες καταλήγουν στα κλειδιά, μέσω του χορδοστάτη. Οι τρεις κάτω χορδές ονομάζονται καντίνια και οι τρεις πάνω μπάσα και είναι κουρδισμένες στις νότες ΜΙ, ΣΙ, ΣΟΛ, ΡΕ, ΛΑ, ΜΙ (e, B, G, D, A, E), με φορά από κάτω προς τα πάνω. Οι νότες γράφονται στο πεντάγραμμο μια Οκτάβα πιο ψηλά απ’ ό,τι ηχούν, για πρακτικούς λόγους. Οκτάβα (λατινικά: octavus, ογδόη) είναι το μουσικό διάστημα που ξεκινά με τον πρώτο φθόγγο μιας κλίμακας και καταλήγει με τον ίδιο φθόγγο, αλλά σε διπλάσιο τονικό ύψος. Η μουσική έκταση μιας κιθάρας πλησιάζει τις τέσσερις Οκτάβες.

Επιλογικά​

Η κιθάρα είναι ένα μουσικό όργανο, που κρύβει πίσω του μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Η ιδιαίτερη μορφολογία και ο μοναδικός της ήχος είναι αυτά που εντυπωσιάζουν τόσο τον ακροατή, όσο και τον εκτελεστή. Βέβαια, για να εκτιμήσει κανείς ένα μουσικό όργανο σαν την κιθάρα, οφείλει να γνωρίζει τους νόμους της μουσικής θεωρίας. Δεν είναι τυχαίο, που η αρχαία ελληνική πολιτεία δίδασκε στους μαθητές της μουσική και τη θεωρούσε βασική εκπαίδευση των ανδρών της. Άλλωστε, η σημασία της μουσικής φαίνεται και μέσα από αναρίθμητα γνωμικά.

 

[maik900]

Φυσαρμόνικα​

Η φυσαρμόνικα είναι ένα πνευστό μουσικό όργανο, οι ήχοι του οποίου παράγονται από μια σειρά ελεύθερα παλλόμενων γλωττίδων που φέρονται εντός μικρών φρεατίων, (10 - 16), όμοιας διάταξης σε σειρά.

Οι ήχοι του οργάνου παράγονται είτε με δυνατή εκπνοή (φύσημα) είτε με εισπνοή (ρούφηγμα) μετακινούμενο δεξιά - αριστερά στα χείλη. Δια του τρόπου αυτού από τα παλλόμενα ορειχάλκινα γλωσσίδια παράγονται μουσικοί φθόγγοι διατονικής κλίμακας και ορισμένες συγχορδίες. Ορισμένα μοντέλα φυσαρμόνικας περισσότερο επαγγελματικά φέρουν ειδικό σύρτη - μπάρα, με τον οποίο καλύπτονται μερικοί σωληνίσκοι των γλωττίδων επιτυγχάνοντας έτσι μια ιδιαίτερη χρωματική κλίμακα φθόγγων, όπως το λεγόμενο «τρέμολο» ή ακόμα και ορχηστρικό
.
Η φυσαρμόνικα φέρεται είτε με το ένα χέρι, είτε με τις παλάμες χεριών δημιουργώντας έτσι ένα αντηχείο, είτε τέλος επί σταθερής επιστήθιας βάσης που επιτρέπει στον φυσαρμονίστα ελευθερία χεριών για παράλληλη χρήση άλλου μουσικού οργάνου.

Πρόγονος του οργάνου αυτού φέρεται ο πολύαυλος των αρχαίων Ελλήνων, καθώς και το σενγκ των Κινέζων ή το σο των Ιαπώνων. Στη Δύση, το όργανο αυτό διαδόθηκε περί τον 19ο αιώνα σε χρήση μουσικής κυρίως μπλουζ και κάντρι. Στην Ελλάδα, η χρήση του είναι σχετικά περιορισμένη κυρίως στο ελαφρό τραγούδι και του νέου κύματος που αναπτύχθηκε στις δεκαετίες του 1960 και 1970.

Με τον όρο φυσαρμόνικα χαρακτηρίζονται και κάποια απλά ακορντεόν που αντί για πλήκτρα φέρουν οπές που κλείνει ο οργανοπαίκτης με τα δάχτυλά του.

Όταν οι φυσαρμόνικες ροκάρουν​

Η φυσαρμόνικα είναι από τα πιο αδικημένα αλλά συνάμα ένα τα πιο συναρπαστικά μουσικά όργανα. όπου στόμα, χείλια, αέρας και παθιασμένες ανάσες γίνονται ένα, δημιουργώντας άλλοτε ιδιαίτερες μελαγχολικές μελωδίες και άλλοτε τρελούς χορευτικούς ρυθμούς.

Στη ροκ μουσική μπορεί η κιθάρα να είναι το κυρίαρχο όργανο, όμως όπου προστέθηκαν κι άλλα πιο αντισυμβατικά μουσικά όργανα στο ύφος που πρεσβεύει το ροκ εντ ρολ, όπως το βιολί (Kansas) ή το φλάουτο (Jethro Tull), τότε το αποτέλεσμα ήταν καταπληκτικό. Κάτι ανάλογο συνέβη και με την φυσαρμόνικα, που είναι πιο κοντά στην ροκ μουσική και καταφέρνει και σήμερα να δημιουργεί με τα ηχοχρωμάτα της έντονες συγκινήσεις.
Η φυσαρμόνικα έγινε γνωστή κυρίως από τους folk και blues καλλιτέχνες οπότε ήταν αναμενόμενο να έχει αγαπηθεί από αρκετούς ροκ μουσικούς που είναι γεννημένοι τον περασμένο αιώνα.
Παρακάτω παρουσιάζουμε ενδεικτικά, μερικές θαυμάσιες συνθέσεις παιγμένες με φυσαρμόνικα.

 

[maik900]

Ούτι. Η ιστορία ενός άταστου εγχόρδου​

Όταν κανείς πάει να μιλήσει για το ούτι, έρχεται κατευθείαν αντιμέτωπος με το ερώτημα : Ποιο ούτι; Με τον όρο «ούτι» αναφερόμαστε σε μια μεγάλη οικογένεια οργάνων που μοιράζονται κάποια κοινά στοιχεία όμως πολλές φορές τόσο τα χαρακτηριστικά τους (σχήμα, μέγεθος, αριθμός χορδών) όσο και ο ήχος τους έχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ τους.

Η λέξη «al oud» στα αραβικά, «ud» στα τούρκικα, «ούτι» στα ελληνικά χαρακτηρίζει ένα έγχορδο άταστο όργανο με δυσανάλογα μικρό μανίκι για τόσο μεγάλο σκάφος. Από εκεί και πέρα η χρήση του στις διάφορες μουσικές κουλτούρες μπορεί να είναι τόσο διαφορετική, ώστε δύσκολα ένα απαίδευτο αυτί να μπορεί να το αναγνωρίσει σαν το ίδιο όργανο. Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν τρεις μεγάλες σχολές: η αραβική, η τουρκική και η βορειοαφρικανική. Προσωπικά, τέτοιου είδους κατηγοριοποιήσεις δεν τις θεωρώ και ιδιαίτερα ακριβείς, ωστόσο μας επιτρέπουν να έχουμε μια πιο συνολική εικόνα.
Σχετικά με την καταγωγή του οργάνου, υπάρχουν πολλές θεωρίες και πολλά ωραία παραμυθάκια. Μάλλον, όμως, όλα δείχνουν ότι −όπως άλλωστε και το μεγαλύτερο μέρος αυτού που σήμερα ονομάζουμε μεσογειακή μουσική− ήρθε από την Περσία. Εκεί συναντάμε όργανα όπως το Ρουντ και το Μπερμπάντ, που είναι πιθανοί πρόγονοι αυτού του οργάνου που συναντάμε στη Μεσόγειο. Άλλωστε, και το ούτι μέσα από το πέρασμα του χρόνου εξελίχθηκε σε άλλα όργανα, όπως για παράδειγμα το αναγεννησιακό λαούτο και μετέπειτα η κλασική κιθάρα. Το πιο σημαντικό όμως, όπως έλεγε και ένας από τους δασκάλους μου, ο τυνήσιος Καμέλ Φερτζανί, δεν είναι ποιος το έφτιαξε, αλλά ποιος το παίζει. Και δεν υπάρχει άλλος λαός που να αγάπησε και να «εξέλιξε» το ούτι τόσο όσο οι Άραβες.

Το ούτι έφτασε στους Άραβες, όπως είπαμε παραπάνω, μάλλον από την Περσία, ωστόσο πολύ γρήγορα αραβοποιήθηκε και απόκτησε δικό του στιλ. Ένα στιλ που χαρακτηρίζεται από ένα παίξιμο αρκετά πιο ρυθμικό και λιγότερο σολιστικό, σε σχέση με το τουρκικό. Ήταν (και είναι) τόσο μεγάλος μάλιστα ο σεβασμός προς αυτό το όργανο, ώστε όλοι οι μεγάλοι Άραβες φιλόσοφοι όπως ο Al Farabi και ο Al Kindi χρησιμοποιούσαν το ούτι όταν αναφέρονταν σε μουσικά θέματα.
Ο όγδοος αιώνας ήταν ίσως από τους πιο καθοριστικούς σε ό,τι αφορά στην εξέλιξη του οργάνου. Είναι η εποχή όπου έζησαν μερικοί από τους πιο γνωστούς μουσικούς στο ούτι, όπως οι Ibrahim al Mouse και οι δύο του μαθητές, Ishaq al Mouse και Ziryab. Ο Ishaq al Mouse είναι αυτός που ίδρυσε τη σχολή της Βαγδάτης, μια αρκετά συντηρητική σχολή, επηρεασμένη κυρίως από την περσική παράδοση. Ο άλλος συνάδελφός του, ο Ziryab δίδασκε και αυτός στη σχολή της Βαγδάτης, όμως κάποια στιγμή ήρθε σε σύγκρουση με τον συντηρητισμό της. Δυστυχώς, εκείνες οι εποχές ήταν κάπως σκοτεινές και γεμάτες ίντριγκες, οπότε ο Ziryab εξορίστηκε στην Ισπανία, συγκεκριμένα στο χαλιφάτο της Κόρδοβα, όπου και βρήκε υποστήριξη από τον εκεί χαλίφη τον Αμπντεραχμάν ΙΙ. Σαν μουσικός της αυλής του χαλίφη ίδρυσε τη δική του σχολή, τη διάσημη πλέον σχολή της Κόρδοβα.
Σε αυτόν τον καινούργιο τόπο το ούτι γνώρισε ίσως την πιο δραστική του εξέλιξη. Ο Ziryab συνέγραψε παιδαγωγικές μεθόδους για την εκμάθηση του οργάνου, που κάποιες χρησιμοποιούνται ακόμη και μέχρι σήμερα, καθώς επίσης συνέθεσε πολλά έργα που πλέον θεωρούνται κλασικά για το ρεπερτόριο του οργάνου αυτού.

Σήμερα το ούτι είναι ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό όργανο του αραβικού κόσμου (αν και τα πλήκτρα έχουνε κάνει μεγάλη ζημιά). Βέβαια, όταν μιλάμε πλέον για αραβικό ούτι αναφερόμαστε κυρίως στο αιγυπτιακό, μιας και λόγω της τηλεόρασης και του κινηματογράφου η αιγυπτιακή μουσική πέρασε σε όλους τους Άραβες και θεωρήθηκε σαν εστάνταρ. Παρ’ όλα αυτά, στο αραβικό ούτι διακρίνουμε πολλά και διαφορετικά στιλ με πιο χαρακτηριστικά ίσως αυτά του Ιράκ, της Μέσης Ανατολής και του Μαγρέμπ.
Το ούτι διδάσκεται σε όλα τα ωδεία των αραβικών χωρών και θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι τόσο σημαντικό για την αραβική μουσική όσο το πιάνο για την δυτική. Μερικά από τα πιο γνωστά ονόματα στο αραβικό ούτι είναι οι: Mohammed Abdel Wahab και Farid al-Atrash από την Αίγυπτο, ο Munir Bashir και ο Naseer Shamma από το Ιράκ, ο Simon Shaheen από την Παλαιστίνη, οι Anouar Brahem και ο Dhafer Youssef από την Τυνησία και πολλοί άλλοι.
Το ούτι στη Ελλάδα ήρθε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή μέσα από τους πρόσφυγες. Το πρωτοσυναντάμε σε ηχογραφήσεις της πρώιμης περιόδου του ρεμπέτικου, με πιο χαρακτηριστικά ονόματα τον Αγάπιο Τομπούλη και τον Αρμένιο Μάρκο Μέλκον. Με την εισβολή όμως των μπουζουκιών και την εκδυτικοποίηση της ελληνικής μουσικής, το ούτι εξαφανίζεται από την μουσική σκηνή, με μόνη λαμπρή εξαίρεση το μεγάλο δάσκαλο Νίκο Σαραγούδα, ο οποίος εξακολούθησε να ηχογραφεί με το ούτι του. Αν και το όργανο επανήλθε στα μουσικά πράγματα μόλις τα τελευταία 20 χρόνια, οι Έλληνες ουτίστες κατέχουν πλέον μια καλή θέση στη μεγάλη οικογένεια του οργάνου αυτού.

 

[maik900]

Κρητική λύρα​

Το κρητικό λυράκι είναι σχεδόν ίδιο με την πολίτικη λύρα, δηλαδή τη λύρα της Κωνσταντινούπολης. Η πρώτη γραπτή αναφορά της παρουσίας της λύρας ως τοξωτό χορδόφωνο στην Κρήτη χρονολογείται στον 14ο αιώνα. Το πόσο νωρίτερα εμφανίζεται η λύρα στο νησί δεν είναι καταγραμμένο. Εάν αποδεχθούμε την άποψη ότι εισήχθη στη Κρήτη, το λογικότερο είναι αυτό να έγινε από τους βυζαντινούς, με το Νικηφόρο Φωκά, τον 11ο αιώνα μ.Χ. Η απουσία άλλου ονόματος (ρεμπάμπ, ρεμπέκ, κεμεντζέ κ.α.) Ισλαμικής προέλευσης κάνει ελάχιστα πιθανή την εισαγωγή της από τους Άραβες κατακτητές. Η έναρξη της χρήσης του δοξαριού από τους Άραβες τον 10ο αιώνα, δίνει επίσης στενά χρονικά περιθώρια για την εισαγωγή του οργάνου από αυτούς.

Δεν μπορούμε βέβαια να αποκλείσουμε την «ανεξάρτητη» εισαγωγή της χρήσης του δοξαριού από τους Κρήτες που περιδιαβαίνουν την ανατολική Μεσόγειο και την εγγύς Ανατολή, ως έμποροι, ναυτικοί ή τοξότες. Είναι γνωστό ότι διακρίνονται ιδιαίτερα και στα τρία αυτά πεδία, και η έντονη παρουσία τους σε όλο το χώρο της πιθανής γέννησης και αρχικής χρήσης του δοξαριού είναι δεδομένη. Γνωρίζοντας επίσης τη σπουδαία θέση που έχει η μουσική, το τραγούδι, ο χορός και τα όργανα στην κοινωνική ζωή των Κρητών, από τη μινωική εποχή μέχρι σήμερα, είναι φυσικό να ενδιαφέρονται και να υιοθετούν κάθε σχετικό νεωτερισμό και πρόοδο στον τομέα της μουσικής. Σε αυτή την περίπτωση η χρήση του δοξαριού πρέπει να αρχίζει στον 10ο αιώνα.

Θεωρούμε επίσης ότι θα πρέπει να εξεταστεί και μία «υπόθεση εργασίας», η αχλαδόσχημη λύρα και η χρήση του δοξαριού να γεννιέται και στην Κρήτη, σύμφωνα και με την αναφορά του Πόρτερ (1746). Η θεώρηση ότι η χρήση του δοξαριού αρχίζει από μόνο ένα κέντρο πολιτισμού, και στη συνέχεια διαδίδεται ταχύτατα, είναι βέβαια η ισχυρότερη σήμερα, δεν πρέπει όμως να αποκλειστεί χωρίς παραπέρα έλεγχο και η υπόθεση που διατυπώθηκε από τον Ράχλμαν (1882), ότι το δοξάρι αρχίζει να χρησιμοποιείται περίπου ταυτόχρονα και ανεξάρτητα σε διάφορα μέρη, από λαούς με υψηλό πολιτιστικό επίπεδο.

Υπάρχουν τρία κύρια είδη Κρητικής λύρας:

1. το λυράκι, ένα μικρό μοντέλο λύρας, σχεδόν όμοιο με τη Βυζαντινή (πολίτικη) λύρα, που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για συνοδεία στους Κρητικούς χορούς.
2. η βροντόλυρα, που δίνει πολύ ισχυρό ήχο, ιδανική για μουσική υπόκρουση.
3. η κοινή λύρα, δημοφιλής στο νησί σήμερα. Προέκυψε από συνδυασμό του βιολιού με το λυράκι.

Η επιρροή του βιολιού προκάλεσε την αναμόρφωση πολλών χαρακτηριστικών της παλιάς μορφής της Κρητικής λύρας (λυράκι) στη σύγχρονη λύρα, όπως ο χρονισμός, η πρακτική απόδοση και το ρεπερτόριο των έργων. Το 1920 δημιουργήθηκε η βιολολύρα, σε μια προσπάθεια των ντόπιων κατασκευαστών οργάνων να προσδώσουν τον ήχο και τις τεχνικές δυνατότητες του βιολιού στο παλαιό βυζαντινό λυράκι. Είκοσι χρόνια αργότερα, ένας νέος συνδυασμός του βιολιού με το λυράκι είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της κοινής λύρας. Άλλα είδη περιλαμβάνουν την τετράχορδη λύρα.

Η λύρα έχει σώμα με απιδόσχημο ή ελλειπτικό καπάκι. Συνήθως έχει δυο μικρές ημικυκλικές τρύπες για το ηχείο. Σώμα και λαιμός σκαλίζονται από το ίδιο κομμάτι ξύλο, που αφήνεται να παλιώσει για τουλάχιστον 10 χρόνια. Παραδοσιακά, προερχόταν από δέντρα που φύονταν στο νησί, κυρίως βελανιδιά, μουριά ή σφενδάμι, ενώ πλέον η ξυλεία γι' αυτό το σκοπό κυρίως εισάγεται.

Το καπάκι είναι επίσης σκαλιστό, με πιο ρηχή αψίδα και συνήθως είναι κατασκευασμένο από *****ό ξύλο με ευθεία νερά. Παραδοσιακά κατασκευάζονταν από τις παλαιωμένες δοκούς κτιρίων (κατράνι) και, ιδανικά, από τις τριακοσίων ετών δοκούς των Ενετικών ερειπίων. Στο παρελθόν οι χορδές φτιάχνονταν από έντερα ζώων και το δοξάρι από τρίχα αλογοουράς. Το τόξο του δοξαριού ήταν συνήθως φορτωμένο με μια σειρά από σφαιρικές καμπάνες, τα γερακοκούδουνα, που παρείχαν ρυθμική υπόκρουση στη μελωδία. Σήμερα, οι περισσότερες λύρες παίζονται με δοξάρια βιολιού.

Πηγη www.zaranikas.gr